Quisque sollicitudin mattis diam, quis mollis nisi feugiat quis. Nunc quam purus, interdum in mauris et, pretium pulvinar dolor. Sed vitae lectus libero. Vivamus ullamcorper, dui eu volutpat malesuada, erat risus sollicitudin massa, in sollicitudin odio est at sem. Sed consequat dictum justo, sit amet commodo massa interdum eget. Donec vel mattis magna.

Təkamül nəzəriyyəsi ingilis təbiətşünas alim Çarlz Darvin tərəfindən 19-cu əsrin ortalarında ortaya atıldı. O dövrün bu günlə müqayisədə ən nəzərə çarpan xüsusiyyəti isə, elm və texnologiya səviyyəsinin olduqca aşağı olması idi. 19-cu əsrin elm adamları sadə laboratoriyalarda, olduqca primitiv vəsaitlərlə işləyirdi. İşlətdikləri vəsaitlərlə bakteriyaların varlığını görmələri qeyri-mümkün idi.  Orta əsrlərdən bəri hökm sürən bir çox batil inanc, elm adamlarını hələ də öz təsiri altında saxlayırdı.
Bu batil inanclardan biri, canlıların təməldə sadə quruluşa sahib olduğu düşüncəsi idi. Qədim yunan alimi Aristotelə qədər gedib çıxan bu inanca görə, həyat bəzi cansız maddələrin yaş mühitdə təsadüfən yan-yana gəlmələriylə öz-özünə yaranmağa başlaya bilirdi.

Darvin, nəzəriyyəsini meydana gətirərkən bu inanca, yəni canlıların təməldə sadə quruluşa sahib olduğu düşüncəsinə inanırdı. Darvinin nəzəriyyəsini mənimsəyən və müdafiə edən digər bioloqlar da eynilə bu cür düşündü. Məsələn, darvinizmin Almaniyadakı ən böyük dəstəkçisi olan Ernst Hekkel, o dövrün mikroskoplarında yalnız tünd bir ləkə kimi görünən canlı hüceyrənin çox sadə quruluşa sahib olduğunu düşünürdü. Hətta bir yazısında hüceyrə barədə açıq şəkildə: "jele dolu sadə şarcıq" ifadəsini işlətmişdi.
Təkamül nəzəriyyəsi bu və bənzəri fərziyyələr üzərinə quruldu. Nəzəriyyəni ortaya atan Hekkel, Darvin və ya Haksli kimi adlar, canlıların çox sadə quruluşa sahib olduğunu və dolayısilə bu sadə quruluşun təsadüflərlə öz-özünə meydana gələ biləcəyini düşünürdülər. Lakin yanılırdılar.

Darvindən dövrümüzə qədər keçən bir əsr yarım ərzində, elm və texnologiyada nəhəng addımlar atıldı. Elm adamları, Hekkelin "jele dolu sadə şarcıq" dediyi hüceyrənin əslində necə bir quruluşa sahib olduğunu kəşf etdilər və hüceyrənin heç də əvvəllər güman edildiyi kimi sadə olmadığını heyrətə gələrək gördülər. Hüceyrənin içində Darvinin vaxtında xəyal belə edilə bilməyəcək qədər kompleks bir sistem olduğu ortaya çıxdı.

Məşhur molekulyar bioloq professor Mişel Denton (Michael Denton), hüceyrənin necə bir quruluşa sahib olduğunu izah etmək üçün belə bir bənzətmə edir:
"Molekulyar biologiya tərəfindən ortaya çıxarılan həyat həqiqətini qavraya bilmək üçün, bir hüceyrəni təxminən 1 milyard dəfə böyütməliyik. Belə olan halda hüceyrə, Nyu-York və ya London kimi böyük bir şəhəri tutacaq ölçüdə nəhəng bir kosmik gəmiyə bənzəyəcək. Hüceyrəyə yaxınlaşıb onu araşdırdığımızda, üzərindəki milyonlarla kiçik qapıyla qarşılaşarıq və əgər bu qapıların hər hansı birindən içəri girsək, fövqəladə texnologiya və bizi təəccübləndirəcək mürəkkəbliklə üz-üzə gələrik.." (Michael Denton, Evolution: A Theory in Crisis. London: Burnett Books, 1985, səh. 242)

Bu saytda da nəhəng bir kosmik gəmidən olduqca mürəkkəb olan və möcüzəvi sistemlərə sahib, miniatür bir şah əsər olan hüceyrədəki yaradılış möcüzələri tanıdılacaq. Hüceyrə içindəki orqanoidlərin və hüceyrədə ifraz olunan fermentlərin, zülalların və digər bütün maddələrin, özlərindən gözlənilməyəcək şüurlu hərəkətləri göstəriləcək. İnsan orqanizmindəki təxminən yüz trilyon hüceyrənin hər birində göstərilən üstün ağıl və məlumatla əlaqədar nümunələr qeyd olunacaq; bütün bunların şüursuz təsadüflərin deyil, Allahın əsəri olduğu yenidən xatırladılacaq.

Əslində hər yerdə Allahın yaratma dəlilləri, Onun üstün gücü, ağlı və sənəti əks olunur. İnsan gözünü hara çevirsə, Allahın yaratması ilə qarşılaşar və Onu ucaldaraq təqdis edər.
Bu saytda xüsusilə hüceyrə üzərində dayanılmasının səbəblərindən biri canlıların təsadüfən meydana gəldiyini iddia edərək, Allahı inkar edənlərə həqiqətləri yenidən göstərməkdir. Canlılar təsadüfən meydana gələ bilməyəcək qədər mürəkkəb və incə xüsusiyyətlərə malik olub, üstün Ağıl və Güc tərəfindən yaradıldıqları açıq-aydındır. Bu kitabın digər bir məqsədi də Allahın yaratmasındakı üstünlükdən danışaraq Onun ucalığını təqdis etməkdir.

Ağıllı dizayn, yəni yaradılış

Allahın yaratmaq üçün dizayn etməyə ehtiyacı yoxdur
Saytın bəzi yerlərində işlədilən 'dizayn' ifadəsinin doğru başa düşülməsi əhəmiyyətlidir. Allahın mükəmməl dizayn yaratmış olması, Rəbbimizin əvvəlcə plan qurduğu daha sonra yaratdığı mənasını verməz. Bilinməlidir ki, yerlərin və göylərin Rəbbi olan Allahın yaratmaq üçün hər hansı 'dizayn' etməyə ehtiyacı yoxdur. Allahın dizayn etməsi və yaratması eyni anda olar. Allah bu cür nöqsanlardan uzaqdır.
Allahın, bir şeyin və ya bir işin olmasını istədiyi vaxt, onun olması üçün yalnızca "Ol!" deməsi kifayətdir. Ayələrdə belə buyurulur:

Bir şeyi dilədiyi zaman, Onun əmri yalnızca: "Ol" deməsidir; o da dərhal olar. (Yasin surəsi, 82)

Göyləri və yeri (nümunəsiz olaraq) yaradan Odur. O, bir işin olmasına qərar versə, ona yalnızca "Ol" deyər, o da dərhal olar. (Bəqərə surəsi, 117)

Orqanizmimizdəki bütün hüceyrələr bölünərək çoxalır. Bölünmə əsnasında hüceyrə nüvəsindəki DNT-nin də surəti çıxarılmalıdır. Bu əməliyyat isə, insanı heyrətləndirəcək qədər mükəmməl təşkilatlanma, nizam-intizam içində reallaşar.

İçində 3 milyard hərfdən ibarət olan bir məlumat bankının olduğu DNT molekulu, spiral formalı bir nərdivana bənzəyir. Surət çıxartma əməliyyatı başladıqda əvvəlcə "DNT helikaz" adlı ferment hadisə yerinə gələr və DNT-nin spiral formasını qıfılı açar kimi açmağa başlayar. Bunun nəticəsində DNT-nin spiral formasında bir-birinə dolanmış qolları ayrılar. "DNT helikaz" həmişə tam vaxtında öz vəzifəsini yerinə yetirməyə başlayar və vəzifəsini mükəmməl, xətasız şəkildə, ən kiçik bir səhvliyə yol vermədən və DNT-yə heç bir zərər vermədən yerinə yetirər.

İndi növbə "DNT polimeraza" fermentindədir. Bu fermentin vəzifəsi isə, DNT-nin iki hissəyə ayrılan qollarını, ikinci bir qolla tamamlamaqdır. Bunun üçün DNT-nin bir qolunu meydana gətirən hər məlumatın qarşısına uyğun məlumatı tapıb gətirər. Diqqət yetirin! Atomlardan meydana gəlmiş, heç bir biliyi, şüuru və ağlı olması gözlənilməyən bir ferment, DNT-nin yarımçıq qolunu tamamlamaq üçün lazımi məlumatları müəyyənləşdirir, onları daha sonra hüceyrə içindəki əlaqədar yerlərdən əldə edərək yerlərinə yerləşdirir. Bu əməliyyat əsnasında ən kiçik bir səhvə yol vermir, 3 milyard hərfi ən doğru şəkildə ayrı-ayrılıqda müəyyənləşdirərək tamamlayır. Eyni vaxtda başqa bir polimeraza fermenti də, DNT-nin digər yarısını bənzər şəkildə tamamlayır. Bütün bunlar olub bitərkən, DNT sprilalının ayrılan iki hissəsinin bir-birinə dolanmaması üçün "spiral-sabitləşdirən” fermentlər DNT-ni uc hissələrindən tutub saxlayar.

Görüldüyü kimi, DNT-nin surətinin çıxarılması vaxtı, bir çox ferment, hərbi nizam-intizam içində, bilik və ağıldan istifadəni tələb edən əməliyyatlar yerinə yetirər. Sizin əlinizə 3 milyard hərfdən ibarət bir mətn verilsə və bunun  surətini çıxarmağınız tələb olunsa, bu əməliyyatı tək bir səhvə yol vermədən tamamlamağınız mümkün olmazdı. Mütləq bir yerdə bir səhv edər, sətir və ya heç olmasa hərf səhvinə yol verərdiniz. Ancaq, bu fermentlər belə bir səhvə yol vermədən əməliyyatlarını tamamlayarlar.

Darvinistlər isə, bütün bu fermentlərin, DNT-dəki milyardlarla hərfdən ibarət olan məlumatın, DNT-nin surətinin çıxarılması əməliyyatının, bu mükəmməl proseslərin təsadüfən baş verdiyini iddia edərlər. Təkamülçülərin belə inanılması qeyri-mümkün bir fərziyyəyə inanmaları, üzərində dayanılmalı olan böyük hadisə, hətta bir möcüzədir. Təkamülçülərin bu qədər məntiqsiz iddialara kor-koranə inanmalarının tək səbəbi, materializmə olan bağlılıqları və Allahın varlığını inkar etmə mövzusundakı qətiyyətləridir.

Məlum olduğu kimi hüceyrələr bölünərək çoxalırlar. Bu bölünmə əsnasında, hüceyrənin nüvəsində yerləşən DNT-nin də yeni hüceyrə üçün bir surəti çıxarılmalıdır. Bu əməliyyat əsnasında üzərində düşünülməli olan olduqca təəccüblü bir hadisə baş verər.

DNT, 3 milyard hərfdən ibarət olan, canlı ilə əlaqədar bütün məlumatları özündə saxlayan böyük məlumat bankıdır. DNT-dəki məlumatları yazıya köçürsək, ümumilikdə 1 milyon səhifədən ibarət olan təxminən 1000 cildlik bir ensiklopediya seriyası əldə edərik. Elə isə, DNT-nin surətinin çıxarılması, 1 milyon səhifəlik yazının və ya digər bir sözlə, 1000 cildlik ensiklopediyanın surətinin çıxarılmasıyla eyni şeydir.
Bəs bu əməliyyatın nə qədər davam etdiyini bilirsinizmi?
20-80 dəqiqə arasında.

Diqqət yetirin, bu, 1 milyon səhifəlik yazının 20-80 dəqiqə arasında, heç bir səhv və əskiklik olmadan surətinin çıxarılması. Bu gün məlum olan heç bir nüsxə çıxardan maşını və ya texnologiya məhsulu, bu qədər qısa müddətdə bu qədər səhvsiz və nöqsansız surət çıxartma əməliyyatını həyata keçirə bilmir. Eləcə də, DNT-dəki məlumatların surətini çıxardan şeyin texnoloji alətlər deyil, gözlə də görə bilmədiyimiz hüceyrələrimiz olduğuna diqqət yetirin. İndi düşünək:

Hər hüceyrə bölündükdə DNT-nin bir surətinin çıxarılmalı olduğunu düşünən, DNT-nin ən sürətli və ən mükəmməl şəkildə surətinin çıxarılması əməliyyatını icra edən, xətalı əməliyyatların dərhal düzəldilməsi üçün görünməmiş təşkilatlanma həyata keçirən güc, ağıl, iradə və elm kimə aiddir?

Belə mürəkkəb, mükəmməl və xətasız bir nizamın təsadüfən meydana gəldiyini söyləmək mütləq ağılsızlıq və məntiqsizlikdir. Kainatdakı bütün atomları və lazımi bütün şərtləri bir yerə toplasanız da, DNT-nin surətinin çıxarılması əməliyyatını həyata keçirən sistemi təsadüfən meydana gətirə bilməzsiniz.
Çox aydındır ki, bu qədər mükəmməl bir sistemi yaradan və milyonlarla ildir ki, yaratmağa davam edən sonsuz elm, ağıl və güc sahibi olan Allahdır.

Göylərdə və yerdə nə varsa, Allaha məxsusdur. Allah hər şeyi əhatə edir. (Nisa surəsi, 126)

İnsanın tək bir DNT molekulunda bir milyon ensiklopediya səhifəsini dolduracaq məlumat var. Bütün bu məlumatlar çox mühüm ardıcıllığa malikdir. İndi düşünün, milyonlarla hərfi qeyri-ixtiyari şəkildə yola səpsək, səpilən bu hərflərin hamısı bir məqalə halına gəlsə, sonra bu milyonlarla hərf qəzet səhifəsindəki yazılar kimi yazılar meydana gətirsə, bunun kortəbii bir təsadüf əsəri olduğunu söyləmək mümkün olarmı? Darvinist anlayışa görə bu fövqəladə hadisənin təsadüfən baş verməsi mümkündür.

Darvinizm bütün dünya millətlərinə lağ edən, onları sanki uşaq aldadırmış kimi aldatdığını zənn edən bir ideologiyadır. Təsadüfün ilahi ağıl kimi təqdim edildiyi bu düşüncədə, təsadüf dünyadakı bütün insanların ağlından daha böyük ağla sahib böyük dahilik kimi göstərilir. Təkamülçülərə görə minlərlə ildir ki, gəlib keçmiş nə qədər insan varsa, hamısının beynini, ağlını, düşünmə qabiliyyətini, mühakiməsini, yaddaş gücünü, daha yüzlərlə və minlərlə maddi-mənəvi xüsusiyyətini formalaşdıran "təsadüf" adlı bu "dahiliy"in təkcə zamana ehtiyacı var. Əgər təsadüfə maddə və zaman verilsə insanları, qarışqaları, atları, zürafələri, tovuz quşlarını, kəpənəkləri, ənciri, zeytunu, portağalı, şaftalını, narı, qarpızı, qovunu, pomidoru, bananı, laləni, bənövşəni, çiyələyi, səhləbi, itburnunu və ağlınıza gələn bütün şeyləri yüzlərlə, minlərlə heyvanı, bitkini və hər cür canlını yarada biləcək gücə malikdir. Əlbəttə ki, bu iddiaların hamısı cəfəngiyatdır. Hər şeyin Yaradıcısı Allahdır.

Onlar Allahı lazımınca qiymətləndirmədilər. Şübhəsiz ki, Allah güc sahibidir, Əzizdir! (Həcc surəsi, 74)

Orqanizminizdəki təxminən 200 fərqli tipdəki hüceyrə, yalnız bir neçə cəhətdən bir-birlərindən fərqlənir. Bu fərqlərin ən mühümlərindən biri də formalarıdır. Sinir hüceyrələri, əzələ hüceyrələri, qan hüceyrələri və s. Bunların hamısı təməldə eyni mexanizmlərə sahib olmalarına baxmayaraq, formalarındakı mükəmməl dizayn sayəsində vəzifə yerinə yetirdikləri yerdə ən böyük səmərəni götürəcək şəkildə fəaliyyət göstərərlər.

Müxtəlif formalara sahib hüceyrələrdən iki nümunə sinir və qan hüceyrələridir. Sinir hüceyrələrinin onurğa iliyindən ayağa qədər uzanan təxminən 1 metrlik çıxıntıları var. Bu sayədə siqnallar bir hüceyrədən digərinə keçərək heç bir vaxt itkisi olmadan tək bir xətt üzərindən sürətlə gedəcəkləri yerə çatarlar. Qan hüceyrələri isə, sinir hüceyrələrinin əksinə olaraq, yalnız 7 mikrometr uzunluğundadırlar. Belə kiçik bir ölçüyə sahib olmaları, onların mikroskopik ölçüdəki kapilyar damarlarda ilişib qalmadan keçə bilmələrini təmin edər. Həmçinin kiçik bir diski xatırladan bu hüceyrələrin hər iki üzünün də batıq olması onların oksigen-karbon alış-verişi üçün maksimum sahəyə sahib olmalarını təmin edər. Bu hüceyrələrin milyonlarlasının hər mm3 qanda olduğunu düşünsəniz, qaz alış-verişinin edildiyi səth sahəsinin böyüklüyünü təxmin etmək heç də çətin olmaz.

Göz və qulaqlarınızdakı hüceyrələr də formaları etibarilə xüsusiləşiblər. Daxili qulaqdakı ilbizdə kiçik kirpiklərdən ibarət hüceyrələr var. Bunlar səs dalğalarının təsiriylə titrəyər və qulağın içindəki mayenin dalğalanma təzyiqini sinir xəbərdarlığına çevirən bir vəzifəni yerinə yetirərlər. Gözdəki işığa həssas torlu qişa hüceyrələri də vəzifələrini ən yaxşı şəkildə yerinə yetirə biləcək şəkildə dizayn ediliblər. Torlu qişadakı kolbacıqlarda işığa həssas piqmentlər və sinir əlaqəsini daşıyan çox sayda membran var. Bu nizam hər bir kolbacığa işığa qarşı yüksək həssaslıq qazandırar.

Nazik bağırsaqda da vəzifəsinə uyğun formaya sahib, qidaları əmən hüceyrələr var. Hər hüceyrənin üst hissəsi mikroxovcuq adlanan mikro ölçüyə malik yüzlərlə kirpiklə örtülmüşdür. Bu kirpiklərin üzərindəki daşıyıcı molekullar qidalardakı yararlı hissələri qəbul edib, yararsızları qəbul etməzlər. Beləliklə də, qidaların həzm prosesinin bir mərhələsi daha baş verər.

İnsanın bütün hüceyrələrinin tək bir hüceyrənin bölünərək çoxalmasından meydana gəldiyi unudulmamalıdır. Hüceyrələrin fəaliyyətləri üçün ən uyğun formanı özləri seçdikdən sonra, hələ orqanizm meydana gələrkən bu formaya ahib olduqlarını düşünmək tamamilə məntiqsizlikdir. Bütün bunlar bizə hüceyrələri, funksiyalarını ən səmərəli meydana gətirə biləcəkləri şəkildə, sonsuz ağıl sahibi Allahın yaratdığını açıq şəkildə göstərir.

Hamımız yuxarı sinif və ya universitet illərində insanın yaranması barədə məlumatlar öyrənmişik. Bu məlumatlara görə, əvvəlcə bir ət parçası halındakı rüşeym vaxt keçdikcə müəyyən forma qazanır, hüceyrələrin bir hissəsi qolları, bir hissəsi daxili orqanları, bir hissəsi isə gözləri meydana gətirmək üçün bölünürlər. Hər bir hüceyrə gedəcəyi yeri, hansı orqanı meydana gətirəcəyini, nə qədər çoxalacağını, nə vaxt dayanacağını bilir. Lakin aşağıdakı qeyd olunanlar, bizə rüşeymin forma qazanması əsnasında başqa bir heyrətamiz məlumatı verir:
Bir rüşeymin müxtəlif orqanlarına aid hüceyrələri (mühitdəki kalsium miqdarını azaldaraq) ayırsaq, daha sonra müxtəlif orqanlara aid bu hüceyrələri əlverişli mühitdə yaxşı şəkildə qarışdırsaq, bu hüceyrələr təkrar bir-birləri ilə təmas etdiklərində eyni orqana aid hüceyrələr bir-birlərini tanıyarlar və hər orqana aid hüceyrələr ayrı qruplar meydana gətirərlər. (Prof. Dr. Ahmet Noyan, Yaşamda ve Hekimlikte Fizyoloji, Meteksan Nəşriyyat, Ankara, 1998, 10-cu nəşr, səh. 40)

Yəni hüceyrələri əvvəlcə bir-birindən ayırıb, sonra yenidən birləşdirsək, eyni orqanı meydana gətirəcək hüceyrələr bir-birlərini tanıyacaq və yenidən birləşəcəklər.
Bəs beynə, sinir sisteminə, gözə, qulağa sahib olmayan bu hüceyrələr bir-birlərini necə tanıyırlar? Müxtəlif molekulların birləşməsi nəticəsində yaranan bu ağıl, şüur sahibi olmayan varlıqlar digər hüceyrələr arasından öz növündən olan hüceyrəni necə seçirlər? Sonradan birləşib bir orqanı meydana gətirəcəklərini haradan bilirlər? Şüursuz molekulların göstərdikləri böyük şüurun mənbəyi nədir?…

Bu şüurun mənbəyi bütün kainatı yoxdan yaradan, aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.

Darvinistlərin iddiasına görə bütün canlılar nəzarətsiz təsadüflər nəticəsində meydana gəlmişdirlər. Ancaq orqanizmimizdəki minlərlə mürəkkəb sistem bu təsadüf sözünü yalanlayır. Bunlardan biri, tək vəzifəsi hüceyrəni hərəkət etdirmək olan kirpiklərin quruluşundakı minlərlə təfərrüatdır.
Bəzi hüceyrələr kirpiklərə bənzəyən vasitə ilə hərəkət edərlər. Məsələn, tənəffüs yollarındakı sabit hüceyrələrin hər biri yüz kipriyə malikdir. Kirpiklər eynilə avarçəkənlər kimi eyni anda hərəkət edərək, hüceyrənin irəliləməsini təmin edərlər.

• Bir kirpik uzunasına kəsildikdə, bunun doqquz ayrı çubuq (mikroborucuq) formalı strukturdan meydana gəldiyi görülər.
• Mikroborucuq adlandırılan bu çubuqlar bir-birinə keçmiş iki ayrı halqadan meydana gələrlər.
• Bu halqaların biri on üç, digəri on ayrı teldən ibarətdir.
• Mikroborucuqlar tubulin adlı zülallardan meydana gəlirlər.
• Mikroborucuqda, "dinein" adlı zülala malik xarici qol və daxili qol adlanan iki çıxıntı var. Dinein zülalının vəzifəsi hüceyrələr arasında mühərrik funksiyası yerinə yetirmək və mexaniki güc yaratmaqdır.
• Tubulin zülalını meydana gətirən molekullar, sanki bir kərpic kimi düzülüb, hüceyrədə silindr formasında nizam meydana gətirərlər. Ancaq tubulin molekullarının düzülüşü kərpiclərdən olduqca mürəkkəbdir.
• Kirpiklərin ortasında iki mikroborucuq daha var. Bunlar özlüyündə yaranar və on üç tubulin zolağından meydana gələrlər.
• Hər bir tubulinin üst tərəfində on ədəd qısa çıxıntı, alt tərəfində isə, on ədəd girinti var. Bu girinti və çıxıntılar bir-birinin içinə keçə biləcək şəkildə yaradılıblar. Beləliklə də, çox möhkəm quruluş meydana gətirərlər. Çox xüsusi bir dizayna sahib bu girinti və çıxıntılardakı ən kiçik pozuqluq hüceyrənin quruluşuna zərər verəcək.

Yuxarıda çox qısa şəkildə və sadə sözlərlə yekunlaşdırdığımız bu hissəciklər tək bir kipriyi meydana gətirir və tək hədəfləri orqanizminizdəki trilyonlarla hüceyrədən birini hərəkət etdirməkdir. Bu günə qədər yaşamış və hələ də yaşayan bütün insanların tənəffüs hüceyrələrinin hər birində belə təfərrüatlı bir sistem var. Üstəlik, bu mürəkkəb və bir çox hissədən ibarət olan sistem, gözlə görə bilməyəcəyimiz qədər kiçik hüceyrənin içindəki bir kipriyin daha da kiçik bünövrələridir. Belə bir müqayisə aparmaqla nə qədər kiçik bir yerdən bəhs edildiyini daha yaxşı anlaya bilərsiniz: yuxarıda qeyd olunan təfərrüatların tək bir saç telinə sığışdırılması insanın qavramayacağı qədər mürəkkəb bir əməliyyat olardı. Ancaq qeyd olunanlar tək bir saç teli ilə müqayisə edilə bilməyəcək qədər kiçik strukturlardır. Allah bizim gözlə görə bilməyəcəyimiz qədər kiçik bir yerə, olduqca sistemli və mürəkkəb bir mexanizm yerləşdirmişdir. Təsadüflərin bir hüceyrəni hərəkət etdirməyi düşünüb, belə bir sistemi yaratmaları və bu qədər kiçik bir yerə sığışdırmaları qeyri-mümkündür.

Oturduğunuz yerdən qalxıb yeriməyiniz, ayaq üstə dayanmağınız, nəfəs almağınız, gözlərinizi yumub-açmağınız, bir sözlə, həyatda olmağınız üçün lazım olan enerji, hüceyrələrinizdəki mitoxondri adlı stansiyalarda istehsal olunar. Buradakı stansiya bənzətməsinin şişirdilmiş olmadığı mitoxondridə baş verən əməliyyatlar araşdırıldığında açıq şəkildə görüləcək.
Hüceyrədə enerji istehsalında baş rolu oksigen oynayar. Oksigenin bir çox köməkçisi var. Enerji istehsalının demək olar ki, hər mərhələsində bir çox fərqli ferment fəaliyyətə keçər. Bir mərhələdə vəzifəsini tamamlayan fermentlər olduqca şüurlu hərəkətlə, növbəti mərhələdə yerlərini başqalarına təhvil verərlər. Beləliklə də, onlarla ara əməliyyat, bu əməliyyatlarda fəaliyyətə keçən yüzlərlə fərqli ferment və saysız kimyəvi reaksiya sayəsində qidalarda toplanan enerji hüceyrənin işinə yarayacaq hala gətirilər. Bu ferment dəyişiklikləri əsnasında heç bir qarışıqlıq yaşanmaz, ardıcıllıqda heç bir dəyişiklik olmaz; bütün işçilər çox intizamlı qrup halında işlərini davam etdirərlər.

Bu halıyla millimetrin 100-də bir hissəsi böyüklüyündəki hüceyrələrimizin içindəki "enerji stansiyası"nın, bir neftayırma zavodundan və ya bir hidroelektrik stansiyasından daha mürəkkəb olduğunu söyləyə bilərik.

Bir neftayırma zavodu, neftin nə olduğunu bilən, xam nefti laboratoriya şərtlərində analiz etmiş və bu texniki məlumatlar əsasında hərəkət edən mühəndislər tərəfindən inşa edilər və işlədilər. Neftin nə olduğunu bilməyən insanların bir neftayırma zavodu inşa edə biləcəklərini düşünməksə qeyri-mümkündür.
Neft istehsalından olduqca mürəkkəb olan canlı hüceyrəsindəki enerji istehsalı da eynilə bilik tələb edir. Amma bir hüceyrənin öyrənmə qabiliyyətinin olduğunu iddia etmək, əlbəttə ki, gülüncdür. O zaman belə bir istehsalı hüceyrə necə həyata keçirir?

Sözün düzü, heç bir hüceyrə bioloji bir funksiyanı, sözün əsl mənasında "öyrənmə" imkanına sahib deyil. Əgər hüceyrə ilk yarandığı anda belə bir funksiyanı yerinə yetirə bilmirsə, daha sonra bunu bacara biləcək qabilliyəti əldə etmək şansı yoxdur. Çünki enerji istehsalında baş rol oynayan "oksigen"in hüceyrə üzərində korlayıcı təsiri var. Hüceyrə bu xüsusiyyətlərlə birlikdə yaranmaq məcburiyyətindədir. Bu vəziyyət, hüceyrələrin təsadüfən yaranmış ola bilməyəcəklərinin, Uca Allahın onları bir anda yaratdığının dəlillərindən təkcə biridir.

Allah millimetrin 100-də bir hissəsi qədər kiçik bir yerə sığdırdığı bu sənət nümunəsiylə bizə sonsuz gücünü göstərir.

Qidalardan əldə edilən enerji, hüceyrənin həyatını davam etdirməsi üçün lazımi əməliyyatları yerinə yetirməkdə bilavasitə istifadə edilə bilməz. Bu enerji əvvəlcə ATF (adenozintrifosfat) adlı xüsusi bir molekulun içində yerləşdirilər. Sonra da hüceyrənin içində baş verən bütün istehsal proseslərində və daşıma əməliyyatlarında istifadə olunar.

Sakit vəziyyətdəki bir insanın gündə təxminən 45 kq ATF molekuluna ehtiyacı var. Ancaq maraqlıdır ki, günün hər hansı bir anında baxıldıqda orqanizmdəki ATF miqdarı 1 qramı keçməz. Bunun səbəbi ATF molekulunun ehtiyyat halında toplanmaması, anlıq istifadə üçün xüsusi paketlər halında hazırlanmasıdır. Ancaq unudulmamalıdır ki, hüceyrədəki həyat bu enerjiyə bağlıdır. Buna görə də, ATF-nin meydana gəlməsi çox sürətli reallaşmalıdır. Necə ki, hər saniyə orqanizminizdəki təxminən 100 trilyon hüceyrənin hər birində, 10 milyon ATF molekulu heç dayanmadan yaradılar.
Bəs bu sürət necə təmin edilər?

Hüceyrə içində enerjiyə ehtiyac olduqda ATF, bünövrəsindəki trifosfat molekulundan sondakını qoparar, yəni enerji paketinin qapağını açar. Sonuncu fosfatın buraxılmasıyla sərbəst qalan enerji hüceyrə içindəki əməliyyatların asanlıqla həyata keçilməsini təmin edər və bu əməliyyat hər an heyrətamiz sürətlə, heç bir ləngimə olmadan davam edər.

Şübhəsiz ki, yalnız atomlardan ibarət olan bir molekulun, hüceyrə içindəki əməliyyatlar üçün ehtiyac duyulan enerji miqdarını müəyyənləşdirməsi və ona uyğun istehsal yürütməsi qeyri-mümkündür. Bu istehsalın ardıcıl şəkildə baş verə bilməsi üçün ən uyğun paketləşdirmə sisteminə sahib olması da təsadüflərin əsəri ola bilməz. Hüceyrəni də, hüceyrə içindəki hər molekulun hərəkətini və istehsalını da yaradan Allah, ATF molekulunu da ən mükəmməl halıyla canlıların xidmətinə vermişdir.

Holci cisimciyi bütün hüceyrələrdə var və yeni sintez edilən zülalların hazırlanmasında və növlərinin seçimi və ayrılmasında əhəmiyyətli rol oynayar.

Hüceyrənin müxtəlif hissələrində olan çox müxtəlif zülallar hüceyrənin başqa bir hissəsi olan endoplazmik şəbəkədə sintez edilərlər. Zülallar sintez edildikdən dəqiqələr sonra endoplazmik şəbəkədən ayrılıb holci cisimciyinə gedərlər. Zülalların yaradıldıqdan sonra bu əməliyyatlardan keçmələrinin çox əhəmiyyətli səbəbləri var. Holci cisimciyində zülallar müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalarlar. Məsələn, bəzilərinə karbonhidrat, bəzilərinə isə sulfat, fosfat və yağ turşuları əlavə olunar. Bu dəyişikliklər zülalların növünə və gedəcəkləri yerə görə dəyişər. Holci cisimciyi bu zülalları təmizləyər, növlərinə və gedəcəkləri orqana görə ayırar və paketləyər. Bu paketləri də özü hüceyrənin növünə görə emal edər. Lakin endoplazmatik şəbəkədə sintez edilən minlərlə zülalın biokimyəvi fəaliyyətlərinin bir-birinə qarışmaması üçün bu əməliyyatlar çox həssas şəkildə yerinə yetirilməli və zülallar gedəcəkləri yerə görə istiqamətləndirilməlidirlər. Hüceyrədəki bu nəqliyyat hərkətini tənzimləyən holci cisimciyidir. Bu kiçik orqanoid apardığı hər əməliyyatda çox böyük şüur göstərir. Özünə gələn zülalları tanıyır, ayırır, ehtiyaclarını müəyyənləşdirir, ehtiyaclarına görə istehsal edir, vəzifələrini müəyyənləşdirir, onları paketləşdirir və bu qədər sıx nəqliyyat hərəkətini tıxac yaranmadan tənzimləyir. Hüceyrəyə və hüceyrəni meydana gətirən bütün hissələrə bu ağlı, qərar vermə və tətbiq etmə qabiliyyətini ilham edən aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.

Tam təşəkküllü, son texnologiya ilə təchiz edilmiş bir laboratoriyanın öz-özünə meydana gələ biləcəyini heç kəs iddia etməz. Amma təkamülçülər qaraciyərdə yerləşən bənzərsiz laboratoriya kompleksinin öz-özünə meydana gəldiyinə inanar və bunu dəlil olmadan müdafiə edərlər. Çünki darvinizm insanların ağlını yox edən bir cadu, batil bir dindir.

Qaraciyərinizin tək bir hüceyrəsində 500 fərqli kimyəvi əməliyyat həyata keçirilər. Millisaniyələr (saniyənin mində bir hissəsi) ərzində mükəmməl mərhələlərlə reallaşan bu əməliyyatların əksəriyyəti laboratoriya şərtlərində hələ də təqlid edilə bilmir. Qaraciyər hüceyrələri, yediyimiz qidaların hamısını hüceyrələrimizin istifadə edə biləcəyi enerji olan şəkərə, yəni qlükozaya çevirərlər. İstifadə edilməyən şəkəri yağa çevirib ehtiyyat halında saxlayarlar. Şəkər çatışmadıqda isə zülalları və yağları şəkərə çevirib hüceyrələrə verərlər.

Bir sözlə, biz, canımızın istədiyi hər növ yeməyi yeyərkən, qaraciyər bütün bu yeməkləri orqanizmimizin ehtiyacına uyğun istifadə edər, çevirər və ya ehtiyyat halında saxlayar. Eləcə də, ilk insandan indiyədək trilyonlarla qaraciyər hüceyrəsi eyni şüur və biliklə tamamilə xətasız hərəkət edir.

Canlı orqanizmindəki lazımsız, xətalı və ya xəstə hüceyrələr özlərini öldürərlər. Bir çox hüceyrə özünü yox etmək üçün bəzi zülallar meydana gətirərlər. Lakin hüceyrə orqanizmə faydalı olduğu müddətcə bu zülalı, yəni öz ölüm maşınının istehsalını dayandırar. Hüceyrə xəstələnər, bədxassəli hala çevrilər və ya orqanizmin sağlamlığını təhdid etməyə başlayarsa öldürücü zülallar sərbəst qalar, aktivləşər və hüceyrəni öldürərlər.

Hüceyrənin tam vaxtında və yerində qərar verməsi çox əhəmiyyətlidir. Əks halda, yəni ölüm zülalları, hüceyrə sağlam olduğu halda, hərəkətə keçirildikdə, orqanizmdəki sağlam hüceyrələr dayanmadan öləcək və bu da, canlının ölümü ilə nəticələnəcək. Zərərli və xəstə hüceyrələrin yaşamağa davam etmələri isə, yenə canlının ölümü ilə nəticələnə biləcək.
İntihar etməyə qərar verən və ölüm zülalını aktivləşdirən hüceyrə əvvəlcə büzülər və özünü ətrafından geri çəkər. Sonra səthində qabarcıqlar meydana gələr və bu hüceyrə qaynayırmış kimi bir görünüş meydana gətirər. Sonra hüceyrə nüvəsi və daha sonra isə bütün hüceyrə hissələrə ayrılar.

İntihar edən hüceyrələrin artıqları isə, dərhal ətrafdakı digər hüceyrələr tərəfindən yox edilər. Daha da maraqlı isə, ölü hüceyrələrin hamısının digər hüceyrələr tərəfindən yox edilməməsidir. Bəzi ölü hüceyrələr xüsusi olaraq yox edilməz, çünki bunların orqanizmdəki vəzifələri hələ bitməmişdir. Məsələn, göz bülluru, dəri, dırnaq kimi toxumalar da ölü hüceyrələrdən meydana gələr, amma bunlar orqanizm üçün lazımi olduğu üçün yox edilməzlər. Hüceyrələrin, hansı ölü hüceyrələri yox edərək hansılarını yox etməyəcəklərinə qərar vermələri və bu qərara orqanizmdəki trilyonlarla hüceyrənin tabe olması üzərində düşünülməli olan çox əhəmiyyətli bir mövzudur.

Bir hüceyrəyə belə mühüm bir qərarı verəcək və tətbiq edəcək şüuru qazandıran kimdir? Hansı vəziyyətdə içində olduğu orqanizmə zərər verəcəyini öyrədən kimdir? Eləc də, bu zərərin qarşısını almağı bu mikroskopik canlıya ilham edən güc kimə məxsusdur?

Burada qeyd olunanlardan görüldüyü kimi, bütün hüceyrələr, canlının yaşaya bilməsi üçün ən ideal şəkildə proqramlaşdırılmışdır. O zaman bu proqramın sahibi kimdir?

Təkamülçülər bu fövqəladə proqramın sahibinin şüursuz, kortəbii təsadüflər olduğuna inanacaq qədər korlaşıblar. Canlılardakı hər təfərrüatda Allahın bənzərsiz yaratması və sonsuz elmi açıq şəkildə əks olunur.

Yediyimiz qidalarla, tənəffüs etdiyimiz havayla və daha bir çox yoldan orqanizmimizə gözlə görülə bilməyən bir çox bakteriya daxil olar. Orqanizmin fəaliyyət sistemini pozmamaları üçün bunlardan zərərli olanlar təsirsiz hala gətirilməlidirlər. Bunun üçün orqanizmimizdə vəzifəsi, yalnız "müdafiə etmək" olan mükəmməl yaddaşla təchiz edilmiş hüceyrələr var. Ancaq orqanizmimizin mükəmməl dizaynının bir nümunəsi olaraq müdafiə üçün müxtəlif əlavə tədbirlər də alınmışdır. Bunlardan biri də qan dövranı sistemi içində strateji bir dayanacaq kimi xarakterizə edilə biləcək qaraciyərdə yerləşən müdafiə hüceyrələridir.

Kupfer hüceyrələri olaraq adlandırılan bu hüceyrələr, qan dövranıyla bağırsaqlardan qaraciyərə gələn qandakı zərərli bakteriyaları 0,01 saniyədən daha qısa müddət ərzində həzm edərək, təsirsiz hala gətirərlər. Bu şüursuz hüceyrələr orqanizmə girən çox saydakı bakteriya arasından, insana faydalı olanlarla zərərli olanları necə bir-birindən ayırd edə bilirlər? Necə olub da, hansı xüsusiyyətlərə sahib olduqlarını və orqanizmdə yerinə yetirəcəkləri vəzifələri bilmədən, bəzi bakteriyaları məhv edib, digərlərinə heç bir zərər vermirlər?
Burada üzərində dayanılıb, diqqətli düşünülməli olan əhəmiyyətli bir nöqtə daha var; kupfer hüceyrələrinin qaraciyərə yerləşmiş olması. Niyə orqanizmin başqa bir orqanı deyil, məhz qaraciyər? Məhz burada yenidən orqanizmimizdəki mükəmməl yaradılış dəlillərindən biri qarşımıza çıxır. Əgər bu hüceyrələr qaraciyərə deyil, başqa bir orqana yerləşdirilmiş olsaydılar qanın, bakteriyalardan təmizlənilməsində bu qədər təsirli ola bilməzdilər. Çünki bakteriyalarla dolu qan, qaraciyərdə təmizləndikdən sonra bütün orqanizmi dolanmaq üçün ümumi qan dövranına daxil olur. Bundan ötrü də, ümumi qan dövranına çatmağı bacaran bakteriya sayı yüzdə birdən azdır.

Sizcə hansı kortəbii təsadüf orqanizmdə daha bir çox orqan olduğu halda, kupfer hüceyrələrinin qaraciyərə yerləşməsini təmin edə bilər? Təxminən yüz trilyon hüceyrədən ibarət olan bir orqanizmdə, hər hansı bir hüceyrənin özü üçün xüsusi bir yer müəyyənləşdirərək oraya yerləşəcək bir şüura sahib olması qeyri-mümkündür. Belə mükəmməl bir plan üçün, çox üstün bir ağlın varlığına ehtiyac var. Bu ağıl, orqanizmimizdəki hər nöqtəni ən yaxşı bilən və buna uyğun şəkildə bizi yoxdan yaradan Allaha aiddir.

Əgər müntəzəm nəfəs alıb-vermə əməliyyatı bizim nəzarətimizə və diqqətimizə verilmiş olsaydı, nəfəs almağı unutduğumuzda, yuxuya getdiyimizdə və ya başqa bir işlə məşğul olduğumuzda havasızlıqdan ölə bilərdik.

Hər insan üçün həyati əhəmiyyətə sahib olan nəfəs alma əməliyyatı, tənəffüs mərkəzi tərəfindən həyata keçirilər. Bu mərkəz bir mərcimək dənəsi böyüklüyündə olub beynimizin davamı olan "beyinsapı" adlanan yerdədir və başlıca üç qrup sinir hüceyrəsindən ibarətdir:

Birinci qrup hüceyrələr, tənəffüsün təməl ritmini müəyyənləşdirərlər və içimizə hava çəkməyimiz üçün əmr verərlər. Beləliklə də, ehtiyacımız olan havanı içimizə çəkmiş olarıq.
İkinci qrup hüceyrələr isə, tənəffüs prosesinin sürətini və gedişatını müəyyənləşdirərlər. Lakin ikinci qrup hüceyrələr fəaliyyətə keçdikdə, birinci qrup hüceyrələrin fəaliyyətini bir siqnalla dayandırarlar. Beləliklə də, ağciyərin hava dolu hissəsinə nəzarət edilər və nəfəs alıb-verməyimiz sürətlənər.

Üçüncü qrup hüceyrələr isə, normal tənəffüs prosesində aktiv deyildirlər. Ancaq tez-tez nəfəs alıb-vermək lazım gəldikdə fəaliyyətə keçərlər, qarın əzələlərimizə siqnal göndərib tənəffüs prosesinə qoşulmalarını təmin edərlər.

Bütün bu qeyd olunanlar yaşamağımız üçün kifayətdirmi? Xeyr.
Tənəffüs prosesinə kimyəvi cəhətdən də nəzarət edilər. Bizim nəfəs alıb verməyimizin məqsədi qandakı oksigen və karbon miqdarının müəyyən nisbətdə qalmasıdır. Bu nisbətdəki dəyişikliklər isə, tənəffüs mərkəzindəki bir qrup hüceyrəni hərəkətə keçirər və pozulan tənəffüs prosesi normal vəziyyətə qaytarılar.

Qandakı oksigen miqdarının tənəffüs mərkəzinə bilavasitə təsiri yoxdur. O zaman qanda dəyişən oksigen miqdarından necə xəbərdar olur? Burada bir qrup daha fəaliyyətə keçərək möcüzəvi şüur göstərirlər. Beyindən kənarda, şahdamar kimi bəzi böyük damarlarda yerləşən çox həssas reseptorlar, qandakı oksigen miqdarı müəyyən səviyyədən aşağı endikdə tənəffüs mərkəzinə siqnallar göndərərlər. Beləliklə də, çox həssas dəyişikliklərlə tənəffüs prosesində lazımi düzəlişlər edilər.
Yaşamağımız üçün nə qədər oksigenə ehtiyacımız olduğunu bir qrup hüceyrə necə bilir?

Elmin ancaq son 20 ildə ortaya çıxartdığı bu ağlasığmaz mexanizmdən hüceyrələr ilk insandan indiyədək necə istifadə edirlər?
Üstəlik, bu mexanizm o qədər həssasdır ki, həyatımız boyu oturarkən, qaçarkən və ya yatarkən heç səhv edilməz və orqanizmimizdəki 100 trilyon hüceyrəyə hər an tam ehtiyacı olan oksigen daşınar, zərərli olan karbon 4 oksid və hidrogen ionu kimi tullantılar isə dərhal kənarlaşdırılar.

Təkamül nəzəriyyəsinə, fanatik inancla bağlı olan bəzi elm adamları, bütün bu həqiqətləri bildikləri halda, təkcə materializmə olan bağlılıqları naminə, bu mükəmməlliyin kortəbii təsadüflər tərəfindən meydana gətirildiyini iddia edərlər. Halbuki bu mükəmməl nizamın Yaradıcısının sonsuz ağıl sahibi olan Allah olduğu açıq-aydındır.

Önünüzə toz halına gətirilmiş növbənöv metal qoyulduğunu və bunların hansı metallar olduğunu yoxlamağınızın tələb olunduğunu düşünün. Məqsədəuyğun seçim edə bilərsinizmi?
Bu mövzuda təhsil almış bir insan deyilsinizsə, belə bir seçimi aparmağınız qeyri-mümkündür. Amma sizin kimi şüurlu bir insanın edə bilmədiyi bu əməliyyatı, orqanizminizdəki təxminən 100 trilyon hüceyrənin hər biri, heç çətinlik çəkmədən, düşünmədən, hesablama aparmadan rahatlıqla edə bilirlər. Üstəlik, bu qabiliyyətə təkcə sizin hüceyrələriniz deyil, yer üzündə indiyədək yaşamış və hal-hazırda da yaşayan milyardlarla insanın hər birinin trilyonlarla hüceyrəsi də malikdir.

Orqanizminizdəki bir hüceyrə orqanizm içində ehtiyacı olan dəmiri rahatlıqla seçə bilər və istifadə etmək üçün içinə ala bilər. Eləcə də, fosforu, azotu, oksigeni, natriumu, kaliumu və digərlərini hər an asanlıqla tanıya bilər, istifadə etmək üçün toplaya bilər və ya çoxunu müəyyənləşdirib ehtiyyat halında saxlaya bilər. Hətta lazım gəldikdə ehtiyacdan artıq məhsulları hüceyrədən kənarlaşdıra bilər.

Burada dayanıb düşünün. Hüceyrə dediyimiz varlıq zülallardan, molekullardan, atomlardan ibarət olan, millimetrin mində bir hissəsi böyüklüyündədir. Bu varlığın əlləri, qolları, gözləri, qulaqları, beyni yoxdur. Bu varlığın sizin kimi şüuru da yoxdur. O zaman bu seçimi necə edir?

Bu seçim hüceyrələrinizin hər birinə Allah tərəfindən ilham edilir. Kor və şüursuz atomlara, kəskin görüş və şüur tələb edən seçim qabiliyyətini verən sonsuz elm və qüdrət sahibi olan Allahdır.

B12 vitamini həyatın davamı üçün çox əhəmiyyətli bir vitamindir, çünki qan istehsalında istifadə edilər. Çatışmadıqda ölümlə nəticələnən qansızlıq meydana gələr. Ancaq bu vitamin orqanizm içində təklikdə istifadə edilə bilməz. Məhz buna görə də, mədənin selikli qişası qan istehsalında əhəmiyyətli bir vəzifəsi olan B12 vitamininin sorulmasını təmin edən xüsusi bir maddə ifraz edər. Nazik bağırsağın çox xüsusi bir hissəsində isə, yalnız B12 vitaminini sormaq üçün dizayn olunmuş hüceyrələr var. Burada dayanıb düşünək. Qan, bir çox mürəkkəb əməliyyat nəticəsində, əsasən sümük iliyində hazırlanılar. Ancaq sümük iliyi mədədən çox uzaqda yerləşən bir strukturdur. Sümük iliyində ehtiyac duyulan bir vitaminin istifadə edilməsi, mədə hüceyrələrinin ifraz etdiyi bir maddəyə necə bağlı ola bilər? Həmçinin bu vitaminin sorulması vəzifəsini, nazik bağırsağın bir hissəsində yerləşən müəyyən saydakı hüceyrə necə boynuna götürmüşdür?

Bunun üçün mədə hüceyrələri də, nazik bağırsağın əlaqədar hissəsindəki hüceyrələr də məlumat sahibi olmalıdırlar. Özlərindən çox uzaqda reallaşan qanın hazırlanma prosesi barədə bütün incəlikləri bilməlidirlər. Eyni zamanda bunun orqanizm üçün əhəmiyyətini də bilməlidirlər. Bir sözlə, orqanizminizin içindəki qapqaranlıq yerlərdə insanın öyrəndikdə heyrətləndiyi sistemlər vəzifə yerinə yetirir, hüceyrələr arasında olduqca şüurlu əməliyyatlar həyata keçirilir.

Şübhəsiz ki, bu kəskin şüur və mükəmməl işləyiş həmin bu hüceyrələrin nəzarətiylə reallaşa bilməz. B12 vitaminini də, onu istifadəyə yararlı hala gətirəcək məlumata sahib hüceyrələri də yaradan, göylərin və yerin Rəbbi olan Allahdır.

Mədədən bağırsaqlara gələn həzm edilmiş qidaların içində güclü turşular var. Bu vəziyyət on iki barmaq bağırsaq üçün ciddi təhlükə meydana gətirər. Çünki on iki barmaq bağırsağın mədə kimi özünü qoruya biləcək xüsusi bir təbəqəsi yoxdur.

O zaman on iki barmaq bağırsaq bu turşulardan necə zərər görmür? Bu sualın cavabını tapmaq üçün həzm prosesi vaxtı baş verən hadisələri araşdırdığımızda, orqanizmimizdə baş verən heyrətamiz hadisələrlə qarşılaşarıq.

Onikibarmaq bağırsağa mədədən qidalarla birlikdə gələn turşuların nisbəti təhlükəli həddə çatdıqda, bağırsağın divarındakı hüceyrələrdən "sekretin" adlı bir hormon ifraz olunmağa başlayar. Onikibarmaq bağırsağı qoruyan bu sekretin hormonu nazik bağırsağın divarındakı hüceyrələrdə "prosekretin" halında olar. Bu hormon həzm edilmiş qidaların turşu təsiri nəticəsində başqa bir kimyəvi maddə olan sekretinə çevrilər.

Sekretin hormonu qana qarışaraq mədəaltı vəzə gələr və ferment ifraz etməsi üçün mədəaltı vəzi köməyə çağırar. Onikibarmaq bağırsağın təhlükədə olduğunu sekretin hormonu vasitəsilə öyrənən mədəaltı vəzi, "bikarbonat" molekullarını bu yerə göndərər. Bu molekullar mədə turşusunu təsirsiz hala gətirər və onikibarmaq bağırsağı qoruyarlar.
İnsan həyatı üçün əhəmiyyətli olan bu əməliyyatlar necə baş verir? Bağırsaq hüceyrələrinin ehtiyacları olan maddənin mədəaltı vəzdə olduğunu və mədəaltı vəzi hərəkətə keçirəcək maddənin formulunu bilmələri, eləcə də, mədəaltı vəzin də bağırsaqdan gələn mesajı anlayaraq bikarbonat molekullarını ifraz etməyə başlaması möcüzəvi əməliyyatlardır.
Burada bağırsaq hüceyrələri üçün işlədilən "bilmək, xəbərdar olmaq" kimi fellər insan orqanizmində baş verən hadisələri daha yaxşı vurğulamaq üçün istifadə edilir. Yoxsa ağıl sahibi hər insanın da dərk edəcəyi kimi bir hüceyrənin düşünməsi, iradəyə sahib olması və qərarlar verməsi, başqa bir orqanın xüsusiyyətlərindən xəbərdar olması, formullar əmələ gətirə bilməsi qeyri-mümkündür.

Hüceyrələri bu xüsusiyyətlərlə birlikdə yaradan bənzərsiz bir elmin sahibi olan Allahdır. Allah insanlara öz orqanizmlərində yaratdığı bu kimi xüsusiyyətlərlə gücünün sonsuzluğunu göstərir.

Əgər ehtiyacınızdan bir qədər artıq şəkərli qida yesəniz, orqanizminizdəki bir sistem qandakı şəkər nisbətinin yüksəlməsinə mane olmaq üçün fəaliyyətə keçər:

1) Əvvəlcə mədəaltı vəzi hüceyrələri, qan mayesindəki yüzlərlə molekul arasından şəkər molekullarını tapar və digərlərindən ayırd edərlər. Bundan savayı, bu molekulların sayının çox və ya az olduğuna qərar verər, sanki şəkər molekullarını sayarlar. Gözü, beyni, əlləri olmayan, gözlə görə bilməyəcəyimiz kiçiklikdəki hüceyrələrin bir mayenin içindəki şəkər molekullarının vəziyyəti haqqında fikir sahibi olması, üzərində düşünülməli bir mövzudur.
2) Əgər mədəaltı vəzi hüceyrələri qanda normadan artıq şəkər olduğunu müəyyənləşdirsələr, bu çox şəkərin ehtiyyat halında toplanmasına qərar verərlər. Ancaq bu işi özləri görməz, özlərindən çox uzaqda yerləşən başqa hüceyrələrə etdirərlər.
3) Uzaqdakı bu hüceyrələr özlərinə əks bir əmr gəlmədiyi müddətcə şəkəri ehtiyyat halında saxlamaq istəməzlər. Lakin mədəaltı vəzi hüceyrələri, bu hüceyrələrə "şəkəri ehtiyyat halında toplamağa başlayın" əmrini daşıyacaq bir hormon göndərər. "İnsulin" adlı bu hormonun formulu, mədəaltı vəzi hüceyrələri ilk meydana gəldikləri andan etibarən DNT-lərində qeyd olunmuşdur.
4) Mədəaltı vəzi hüceyrələrindəki xüsusi "fermentlər" (işçi zülallar) bu formulu oxuyarlar. Oxunan formul əsasında isə, insulin ifraz edərlər. Bu ifraz prosesində hər biri fərqli vəzifələr yerinə yetirən yüzlərlə ferment işləyər.
5) İfraz olunan insulin hormonu, ən etibarlı və ən sürətli nəqliyyat şəbəkəsi olan qan yoluyla hədəf hüceyrələrə çatdırılar.
6) İnsulin hormonunda yazılmış "şəkəri ehtiyyat halında toplayın" əmrini oxuyan digər hüceyrələr isə, bu əmrə qeyd-şərtsiz itaət edərlər. Şəkər molekullarının hüceyrələrin içinə keçməsini təmin edəcək qapılar açılar.
7) Lakin bu qapılar hər şey üçün açılmaz. Şəkəri ehtiyyat halında toplayan hüceyrələr qandakı yüzlərlə fərqli molekul arasından təkcə şəkər molekullarını ayırd edər, tutar və öz içlərinə həbs edərlər.
8) Hüceyrələr özlərinə çatan əmrə heç vaxt itaətsizlik etməzlər. Bu əmri səhv anlamaz, səhv maddələri tutmağa, şəkəri normadan artıq ehtiyyat halında toplamağa çalışmazlar. Böyük intizam və fədakarlıq ilə çalışarlar.

Beləliklə də, çox şəkərli bir çay içdiyiniz vaxt, bu fövqəladə sistem fəaliyyətə keçər və artıq şəkəri orqanizminizdə ehtiyyat halında toplayarlar. Əgər bu sistem işləməsəydi, o zaman qanınızdakı şəkər miqdarı sürətlə yüksələr və komaya girərək ölərdiniz. Bu o qədər mükəmməl bir sistemdir ki, lazım gəldikdə tərsinə də çalışa bilər. Əgər qandakı şəkər normadan aşağı ensə, bu dəfə mədəaltı vəzi hüceyrələri tam fərqli bir hormon olan "qlükaqon"u ifraz edərlər. Qlükaqon daha əvvəl şəkəri ehtiyyat halında toplayan hüceyrələrə bu dəfə "qana şəkər qarışdırın" əmrini daşıyar. Bu əmrə də itaət edən hüceyrələr ehtiyyat halında topladıqları şəkəri geri buraxarlar.

Beynə, sinir sisteminə, gözə, qulağa sahib olmayan hüceyrələr, bu cür böyük hesablamaları və işləri mükəmməl şəkildə icra etməyi necə bacarırlar? Necə ola bilər ki, zülalların və yağ molekullarının birləşməsi nəticəsində yaranan bu şüursuz varlıqlar, insanların belə görə bilməyəcəkləri qədər böyük işlər görə bilərlər. Şüursuz molekulların göstərdikləri bu böyük şüurun mənbəyi nədir? Əlbəttə ki, bu hadisələr, bizə bütün kainata və bütün canlılara hakim olan Allahın varlığını və qüdrətini göstərir.

Böyrəklərimiz həyatımız boyu orqanizmimizdə dövr edən qanı təmizləyərlər. Süzdükləri maddənin bir hissəsini orqanizmə geri qaytarar, qalanını isə, yararsız olduğu üçün orqanizmdən kənarlaşdırarlar. Görəsən böyrəklərin, zülalı, ürəyi, natriumu, qlükozanı və digərlərini necə bir-birindən ayırd etdiyini bilirsinizmi?

Böyrəklərdə gələn qandakı maddələri süzən yer "yumaqcıq" adlandırılan kapilyar damarlardan ibarət yumaq formasındakı bir strukturdur. Buradakı kapilyar damarların, orqanizmi əhatə edən digər kapilyar damarlardan fərqi üç təbəqəylə sarılmış olmasıdır. Məhz bu üç təbəqə böyük diqqətlə, böyrəklərdə hansı maddənin süzülüb atılacağına hansının yenidən qana qarışacağına qərar verər. Ancaq oxuduğunuz bu cümlədəki əhəmiyyətli bir incəliyə diqqət yetirin. Bir hüceyrə membranı nəyi meyar qəbul edərək və hansı mexanizmlə özünə gələn mayedəki bütün maddələri ayrı-ayrılıqda müəyyənləşdirib, hansı yerə getməli olduqlarına qərar verər? Böyrəyə gələn qanda qlükoza, bikarbonat, natrium, xlor, sidik cövhəri və kreatin kimi bir çox maddə var. Böyrək bu maddələrin bir hissəsini, bir hissəsinin bir hissəsini orqanizmdən atdığı halda, bir hissəsini də tamamilə qana qaytarar. Bir ət parçası bu maddələrin hansını orqanizmdən nə qədər atacağına necə qərar verə bilir? Bu sualların cavabı, bu ət parçasının mükəmməl yaradılmış olmasındadır.

Yumaqcıqların seçiciliyi mayedəki molekulların elektrik yüklərindən və böyüklüklərindən asılı olaraq müəyyənləşdirilər. Bu o deməkdir ki, yumaqcıqlar, mayedə qarışıq halda olan natriumla qlükozanın molekul kütləsini hesablama və zülalların mənfi elektrik yüklü olduqlarını müəyyənləşdirmə qabiliyyətinə malikdirlər. Beləliklə də, orqanizm üçün həyati əhəmiyyətə malik olan zülalların orqanizmdən kənarlaşdırılmayıb, təkrar geri qaytarılması təmin edilmiş olar.

Bəs sizcə kapilyar damarlardan ibarət olan bir struktur olan yumaqcıqlar, nə kimya, nə fizika, nə də biologiya təhsili almalarına baxmayaraq, belə üstün qabiliyyətə necə sahib ola bilirlər? Yumaqcıqlar bu qabiliyyətə sahibdirlər və vəzifələrini mükəmməl şəkildə yerinə yetirirlər, çünki özlərini yaradan Allahın ilhamıyla hərəkət edirlər. Süzdükləri heç bir maddəni təsadüfi olaraq seçməzlər. Əgər belə etsəydilər, bu şüursuz varlıqlar doğru molekulu tapana qədər orqanizmimizin sağlam şəkildə varlığını davam etdirməsi mümkün olmazdı. Bütün bunlar, Allahın mükəmməl yaratmasının dəlillərindən biridir.

Gün ərzində tez-tez "təzyiqim düşdü" və ya "təzyiqim qalxdı!" sözləriylə qarşılaşarıq. Lakin təzyiqinizi tənzimləmə vəzifəsinin böyrəklərinizə məxsus olduğunu, bəlkə də, heç biriniz bilmirsiniz.

Böyrəklər insan orqanizmindəki bir çox vəzifələriylə yanaşı qan təzyiqini, yəni təzyiqi nizamlama vəzifəsini də boynuna götürərlər. Qan təzyiqini müəyyənləşdirən ən əhəmiyyətli faktorlardan biri damarların içindəki maye miqdarıdır. Damarların içindəki maye nə qədər çox olsa təzyiq də o qədər yüksələr və orqanizmdəki bütün orqanlara zərər verər.
Orqanizm, damarlardakı artıq mayeni ürəyin ön kameralarına yerləşdirilmiş reseptorlar sayəsində qəbul edər. Ürəyin, içinə daxil olan yüksək miqdardakı maye ilə gərilməsi nəticəsində ürəkdəki reseptorlar beynə vəziyyətlə əlaqədar siqnallar göndərərlər. Beyin isə bunun müqabilində, böyrəyə gedən damarları nizamlayaraq qanın süzülməsini artırar. Yüksək təzyiq, yəni damarlardakı maye miqdarının artması, insan üçün olduqca təhlükəli vəziyyət meydana gətirər. Əgər bir tədbir alınmasa nəticə ölüm olar. Artan qan təzyiqi ürəyin daha çox gərilməsinə səbəb olar. Bu gərilmə nəticəsində əzələ liflərinin də araları açılar və liflərin içinə həbs edilmiş mesaj molekulları sərbəst qalaraq qana qarışar. Sonra isə, bu mesaj qan yoluyla böyrəklərə çatar. Buna bağlı olaraq, orqanizmdən kənarlaşdırılan maye miqdarı da artar. Beləliklə də, qan təzyiqi normal səviyyəyə enər və ürək sağlam halda döyünməyə davam edər.

Qan təzyiqinin tənzimlənməsində böyrəyin sahib olduğu rol bununla da bitməz. Təzyiq aşağı olduqda isə, böyrəkdə çox xüsusi quruluşa malik bir hüceyrə olan YQA-dan "renin" adlı bir maddə ifraz olunar. Lakin bu maddə bilavasitə təzyiqi yüksəldə bilməz. Bu maddə ifraz olunduğu yerdən olduqca fərqli bir yerdən, qaraciyərdən ifraz olunan "angiotenzin" adlı bir molekulla birləşərək "angiotenzin-1" molekuluna çevrilər. Ancaq bu yaranan hormonların da təzyiq üzərində çox ciddi təsiri yoxdur. Qan dövranında iştirak edən bu hormon daha sonra yenə fərqli bir orqanda, ağciyərdə olan "AÇF" adlı və yalnız "angiotenzin-1" molekulunu parçalamağa yarayan bir ferment vasitəsilə daha fərqli bir molekul olan "angiotenzin-2" molekuluna çevrilər.

Məhz damarlar üzərində təsir göstərib təzyiqi normal səviyyəyə yüksəldəcək əsl hormon da son mərhələdə əmələ gətirilən bu molekuldur. Bu molekul meydana gəlməsə, özündən əvvəl ifraz olunmuş heç bir hormonun təzyiq üzərində bir təsiri olmayacaq. Angiotenzin-2 molekulu yenə yalnız özüylə birləşmək üçün damar səthində yerləşən reseptorlarla birləşdikdən sonra damarların büzülməsini və təzyiqin yüksəlməsini təmin edər.

Burada diqqət yetirilməli olan ən əhəmiyyətli xüsus, bu maddələrin təsirlərinin bir-birlərindən asılı olmasıdır. Birinin olmaması digərinin də olmaması deməkdir. Belə olan halda, tək bir mərhələsinin belə təsadüflərlə meydana gəlməsi mümkün olmayan belə bir sistemin bütün hissələrinin eyni anda, eyni orqanizmdə təsadüflərlə meydana gəlməsi qeyri-mümkündür. Təsadüflərin böyrəklərə anlama qabiliyyətini, tədbir görmək üçün lazımi qərar vermə səlahiyyətini qazandıra bilməyəcəyi isə, danılmazdır. Bütün bu təfərrüatlı strukturların eyni anda mövcud olması, onların Allah tərəfindən yaradılmış olduqlarının açıq göstəricisidir.

Orqanizm toxumalarının qidalana bilmələri üçün lazım olan ən əhəmiyyətli maddələrdən biri oksigendir. Bundan ötrü də, toxumalara fasiləsiz surətdə kifayət miqdarda oksigen çatdırılmalıdır. Orqanizm içindəki mükəmməl sistemin ən əhəmiyyətli hissələrindən biri olan qan dövranı sistemi, bu oksigen daşıma vəzifəsini mükəmməl şəkildə yerinə yetirər. Toxumalardakı oksigen miqdarı azaldıqda, toxumaya gedən qan axınında dərhal avtomatik şəkildə nəzərə çarpan artım müşahidə olunar. Hətta lazımi vəziyyətlərdə, qan axımının yeddi dəfə artdığı məlumdur.

Bu sistemin hissələri, heç bir şüura, biliyə və ya qərar vermə mexanizminə sahib olmayan toxumalar, hüceyrələr, qan damarları, zülallardır. Elə isə, qan dövranı sisteminə toxumalardakı oksigen miqdarının azaldığını xəbər verən, ona qan axımını sürətləndirməsini əmr edən, təhlükə aradan qaldırıldıqda isə, qan axımını əvvəlki vəziyyətinə geri qaytaran bilik, ağıl və qərar vermə qabiliyyəti kimə məxusdur? Hansı hüceyrəyə hansı xəbərin çatdırılacağını müəyyənləşdirən, hüceyrələrin anlayacağı bir dillə bu mesajı çatdıran nədir? Və ya mesaj qəbul edən hüceyrələr, bu mesajı necə oxuyub anlayaraq gələn əmri  icra edirlər? Bir hüceyrənin oxuma və anlama qabiliyyətinin olması qeyri-mümkündür. Bu mövzuda daha bir çox incəlik nəzərdən keçirilə bilər, lakin nəticə həmişə eyni olacaq: Orqanizmin içində, bu əməliyyatları yerinə yetirə biləcək, qandakı oksigen miqdarını tənzimləyə biləcək şüur yoxdur. İnsanın özü belə, çox vaxt belə bir mexanizmin varlığından xəbərsiz yaşayır.

Kainatda mövcud olan canlı və cansız bütün varlıqlar kimi orqanizmimizdəki bütün strukturlar və sistemlər də Allahın əmriylə hərəkət edərlər. Bütün canlıların orqanizmlərində, orqanlarından hüceyrələrinə, zülallarından molekullarına qədər hər zərrələrində görülən şüur, Allahın yaratmasının bir əsəridir.

O, Yaradan, (ən gözəl biçimdə) mükəmməl var edən, forma və surət verən Allahdır. Ən gözəl adlar Ona məxsusdur. Göylərdə və yerdə olanların hamısı Onu təqdis edir. O, Əzizdir, Hakimdir. (Həşr surəsi, 24)

1998-ci ildə Nobel fiziologiya və tibb mükafatını bölüşən üç elm adamı damarda ifraz olunan azot oksidi (NO) adlı molekulun genişləndirici xüsusiyyətə malik olduğunu kəşf etdilər. Bu molekul sayəsində damarların divar gərginliyi qaydaya salınır. Lakin azot oksidi bu işi tək başına yerinə yetirməz. O, damar divarlarının genişləndirilməsində vasitəçi kimi vəzifə yerinə yetirər.

Bu əməliyyat ardıcıllığının necə meydana gəldiyini daha yaxşı anlaya bilmək üçün yandakı sxemə nəzər yetirə bilərsiniz. Damarların genişlənməsi üçün əvvəlcə qanda olan bəzi xəbərdarlıq ötürən hormonlar fəaliyyətə keçərlər. Bunlar damar membranındakı reseptorlara bağlanaraq bu əməliyyatı başladarlar. Bunu ilk domino daşının düşməsiylə digər bütün daşların bir-birinə təsir göstərərək növbəylə düşməsinə bənzədə bilərik. İlk daş hərəkətə keçdikdən, yəni qandakı xəbərdarlıq ötürən hormon damar membranındakı reseptorlara bağlandıqdan dərhal sonra hüceyrə membranı nə etməli olduğunu "anlayar" və azot oksidi ifraz etməyə başlayar. İfraz olunduqları anda nə etməli olduqlarını "bilən" azot oksid molekullarından bəziləri sürətlə damarların saya əzələlərinin hüceyrələrinə gələrlər. Burada hüceyrələrə girərək QTF adlı fermentlə birləşərlər. Bu, ikinci mərhələdir. Lakin damarın genişlənməsi üçün növbəti mərhələyə keçilməlidir. Azot oksidi QTF ilə birləşdikdən sonra sQMF adlı bir başqa ferment ifraz olunmağa başlayar. Əlbəttə ki, ifraz olunan bu yeni maddənin də bu əməliyyat ardıcıllığında bir vəzifəsi var və bunu yerinə yetirmək üçün miozinə gedərək onu hərəkətə keçirər. Miozin, əzələ hüceyrələrinin yığılıb-boşalması üçün lazımi bir faktordur. Artıq son mərhələyə gəlinmişdir. Miozinin də hərəkətə keçməsiylə son daş da düşər və əzələ hüceyrələri genişlənər.

İndi bütün bu mərhələləri yenidən zehninizdə canlandırın. Diqqət yetirilsə, bu əməliyyatda rol alan hormon və hüceyrələr şüurlu şəkildə hərəkət edirlər. Qandakı xəbərdarlıq ötürən hormonlar damar membranında özləri üçün uyğun yerə gedərək, o yerə təsir göstərərlər və bu əməliyyatı başladarlar. Bundan sonrakı əməliyyatlarda da eyni şüur müşahidə edilir. Hər xəbərdarlıq, qapqaranlıq insan orqanizmi içində əsla yolunu azmadan, həmişə doğru yerə gedərək müvəffəqiyyətli nəticə əldə edər.

Bəs hüceyrələr, hormonlar və molekulların bu şüurlu hərəkətləri necə baş verir? Bu şüur özlərinə məxsus ola bilərmi? Əlbəttə ki, ola bilməz. Amma bir hüceyrənin nə vaxt, nə ifraz edəcəyini ona bildirən, hormonun və ya molekulun doğru ünvana gedə bilməsi üçün onlara yolu göstərən, ünvanın doğru olduğunu bildirən, bir sözlə, bütün bunları istiqamətləndirən ağla və şüura ehtiyac var. Bu sonsuz ağıl, hüceyrəni, hormonları, molekulları yaradan, necə hərəkət etməli olduqlarını onlara ilham edən Allaha məxsusdur.

Darvinizm təsadüfən meydana gələn milyonlarla hadisənin, cansız maddələri canlandırdığını, mükəmməl şəkildə işləyən, mükəmməl dizayna sahib strukturları meydana gətirdiyini irəli sürən, olduqca məntiqsiz bir iddiadır. Darvinizmin nə qədər böyük cəfəngiyat görmək üçün bu nümunəni oxumağınız belə kifayətdir.
Qandakı daşıyıcı zülallardan biri olan albumin, xolesterin kimi yağları, hormonları, zəhərli öd kisəsi maddəsini və penisillin kimi dərmanları özünə bağlayar. Daha sonra qanla birlikdə orqanizmdə dolanaraq, topladığı zəhərləri qaraciyərdə zərərsiz hala gətirilmək üçün buraxar, qida maddələrini və hormonları isə lazım olduqları yerlərə aparar.
İndi bir düşünün və özünüzə bu sualları verin:

• Albumin kimi atomlardan meydana gəlmiş, heç bir biliyi, şüuru olmayan bir molekul, yağları, zəhərləri, dərmanları, qida maddələrini bir-birindən necə ayırd edə bilər?
• Üstəlik, qaraciyəri, ödü, mədəni tanıyıb, daşıdığı maddələri xətasız şəkildə, yanılmadan, heç səhv etmədən hər dəfə doğru yerə və ehtiyac olduğu qədər necə buraxa bilər?

Qanda daşınan zəhərli maddələri, dərman və qida maddələrini mikroskopda görsəniz (tibb təhsili almayıbsınızsa) bunları siz belə bir-birindən ayırd edə bilməzsiniz. Hansı orqana hansının nə qədər miqdarda buraxılmalı olduğunu isə qətiyyən müəyyənləşdirə bilməzsiniz.
İnsanların böyük hissəsinin xüsusi təhsil almadıqca bilməyəcəkləri bu məlumatları, şüursuz bir neçə atomun birləşməsindən ibarət olan albumin molekulu bilir və milyonlarla ildir ki, bütün insanların orqanizmində vəzifəsini mükəmməl şəkildə yerinə yetirir. Şübhəsiz ki, "bir atom qrupunun" belə şüur göstərə bilməsi, Allahın sonsuz qüdrəti və elmi ilə baş verir.

Sizin məbudunuz yalnız Özündən başqa heç bir məbud olmayan Allahdır. O, elm ilə hər şeyi əhatə edir. (Taha surəsi, 98)

Təsadüflərin yaratma gücünün olmadığını göstərmək üçün ən təsirli üsul Allahın varlıq dəlillərindən danışmaqdır. Öz orqanizmimizdən bir nümunə verək.
Ayaq üstə dayanmaqdan, qolumuzu qaldırmağa qədər hər cür hərəkəti əzələlərimiz sayəsində edərik. Bu hərəkətləri edə bilməyimiz üçün əzələ hüceyrələrimizə fasiləsiz şəkildə oksigen axımı olmalıdır. Əzələ hüceyrələrinə oksigen daşıma əməliyyatını da orqanizmdəki zülallardan biri olan mioqlobin boynuna götürmüşdür. Mioqlobin qanda oksigen daşımaq vəzifəsini yerinə yetirən hemoqlobin adlı başqa bir zülala adətən çox bənzəyir. Ancaq mioqlobin hemoqlobindən fərqli olaraq təkcə bir oksigen tutma potensialına malikdir. Mioqlobinin bu xüsusiyyəti sayəsində oksigen əzələlərə yavaş-yavaş müəyyən miqdarda daşınar.

Bir anlıq, qanda oksigen daşıyan hemoqlobinlə əzələlərdə oksigen daşıyan mioqlobinin yer dəyişdirdiyini düşünək. Belə olan halda, mioqlobin orqanizm üçün lazım olan oksigeni ağciyərlərdən daşımaq üçün kifayət etməyəcək. Digər tərəfdən hemoqlobin də əzələ toxumalarına normadan artıq oksigeni, üstəlik, ani olaraq buraxacaq. Belə olduqda isə, bütün orqanizmin tarazlığı pozulacaq. Ancaq belə bir şey olmaz və bu iki zülal daim doğru yerdə olar. Bu sayədə rahatlıqla nəfəs alar, istədiyimiz kimi hərəkət edə bilərik.
Hemoqlobin və mioqlobin insan orqanizmindəki zülallardan yalnız ikisidir. Orqanizmdəki digər zülallar da eynilə tam ehtiyac duyulan xüsusiyyətlərdə və ehtiyac duyulan yerlərdə sintez olunarlar. Bu nümunələrdən görüldüyü kimi insan orqanizmi, təsadüfən yaranması qeyri-mümkün olan, mükəmməl yaradılışa malikdir. Bu yaradılışın sahibi, bütün aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.

Heç yaradan da yarada bilməyən kimi ola bilərmi? Artıq öyüd alıb düşünməyəcəksinizmi? (Nəhl surəsi, 17)

Orqanizmin məlumat bankı olan DNT-də bəzi hallarda xarici təsirlər nəticəsində bəzi xətalar meydana gələ bilər. Ancaq bu xətalar DNT-yə nəzarət mexanizmləri tərəfindən vaxt itirilmədən aradan qaldırılar. Bu əməliyyatı reallaşdıranlar da yenə DNT-dəki məlumatlar əsasında sintez olunmuş fermentlərdir.
Düzəltmə əməliyyatı bir neçə mərhələdən ibarətdir:

1) Zədələnən DNT zolağının xətalı hissəsi DNT nukleaza adlı ferment tərəfindən müəyyənləşdirilər.
2) DNT nukleaza fermenti müəyyənləşdirdiyi xətalı hissəni qopardar. Beləliklə də, DNT-də bir boşluq meydana gələr.
3) Başqa bir ferment olan DNT polimeraza, sağlam surətdən doğru məlumatı alaraq boş yerə doğru məlumatı yerləşdirər.
4) Lakin əməliyyat bununla bitməz. Düzəltmə əməliyyatının getdiyi yerdəki şəkər-fosfat zolağı üzərində qopuq meydana gəlmişdir. Bu qopuqluq isə, DNT liqaz fermenti tərəfindən təmir edilər.

Gördükləri işlərdən də aydın olduğu kimi, DNT-dəki xətaların düzəldilməsində vəzifə alan fermentlər bir çox xüsusiyyətə eyni anda sahib olmalıdırlar. Xətaları müəyyənləşdirə bilmələri üçün DNT-ni çox yaxşı tanımalıdırlar. Həmçinin doğru məlumatı haradan almalı və yaranan boşluğu necə doldurmalı olduqlarını da bilməlidirlər.

İşin ən maraqlı tərəfi isə, DNT-nin həm istehsalını təmin edən, həm də quruluşuna nəzarət edən bu fermentlərin, yenə DNT-də yazılmış məlumatlar əsasında və DNT-nin əmr və nəzarəti altında əmələ gətirilmiş zülallar olmasıdır. Ortada iç-içə keçmiş elə möhtəşəm bir sistem vardır ki, belə bir sistemin ardıcıl təsadüflərlə bu hala gəlməsi əsla mümkün deyil. Çünki fermentin olması üçün DNT-nin olması, DNT-nin olması üçün də fermentin olması, hər ikisinin olması üçünsə hüceyrənin də, membranından digər bütün mürəkkəb orqanoidlərinə qədər tam şəkildə mövcud olmalıdırlar.

Canlıların ardıcıl baş verən "faydalı təsadüflər" nəticəsində "yavaş-yavaş" əmələ gəldiklərini iddia edən təkamül nəzəriyyəsi, həmin bu DNT-ferment paradoksu tərəfindən qəti surətdə yalanlanılır. Çünki DNT və ferment eyni anda mövcud olmalıdır. Bu isə Rəbbimizin qüdrətli yaratmasını göstərir.

Göylərdə və yerdə kim varsa, Ona məxsusdur. Hamısı Ona könüllü surətdə təzim edir. (Rum surəsi, 26)

Darvinizmə inanmaq uşaq nağıllarının həqiqət olduğuna inanmaq qədər böyük məntiqsizlikdir

Gördüyünüz cədvəldəki hərflər təsadüfən düzülməyiblər. Bu hərflər əslində qanınızda oksigen daşımaq vəzifəsini yerinə yetirən hemoqlobin zülalının tərifinin bir hissəsidir. Bu tərif, orqanizmlə əlaqədar bütün məlumatların olduğu DNT-də yazılmışdır. Hemoqlobin ifraz olunması lazım olduqda, DNT-dəki milyardlarla hərf arasından bu hərflər seçilər. Bu seçim əməliyyatını RNT-polimeraza adındakı ferment aparar. Bu ferment o qədər diqqətli və həssasdır ki, heç vaxt oxumaq və doğru hərfləri seçmək məsələsində səhvliyə yol verməz. Hər dəfə milyardlarla hərf arasından doğru olanları seçər.

Doğru hərfləri seçərək zülalın tərifini aldıqdan sonra istehsal üçün, hüceyrə içindəki istehsal mərkəzinə, yəni ribosoma gedər.
Ribosom da, bu tərifi eyni həssaslıqla diqqətli şəkildə oxuyar, anlayar və dərhal mükəmməl şəkildə ifraz edər.

Bu, olduqca qabaqcıl texnologiyaya sahib bir göydələnin planının memarlar və mühəndislər tərəfindən qurulduqdan sonra, inşasının həyata keçirilməsi üçün əlaqədar mütəxəssis və texniklərə əmanət edilməsi kimi planlı və mütəşəkkil bir hadisədir.

Darvinistlər isə, gözlə görülməyəcək qədər kiçik bir yerdə yaranan bu yüksək səviyyəli təşkilatın, təsadüfən meydana gəldiyini iddia edərlər. Cansız, kor və şüursuz atomlardan ibarət olan molekulların daim ağıl göstərərək, mükəmməl bir planın və nizamın nəzarətçiləri və tətbiqçiləri olduğunu iddia edərlər.

Darvinizmin bu iddialarına inanmaq, uşaq nağıllarının həqiqət olduğuna inanmaq qədər məntiqsiz və inanılmazdır. Lakin darvinizm cadu və hipnoz üsullarından istifadə edərək, bir çox insanı aldatmış və şüurunu bağlamışdır.

Bir hüceyrədə müəyyən zülalın ifraz olunması lazım gəldikdə, RNT-polimeraza adlı ferment, hüceyrənin məlumat bankı olan DNT-yə gedər və DNT-dən ifraz olunacaq zülalla əlaqədar məlumatları taparaq bir surətini götürər. Ancaq bəzən zülalla əlaqədar məlumatlar DNT-nin fərqli hissələrində dağınıq halda olar. Bundan ötrü də, RNT-polimeraza fermenti məlumatın başladığı yerdən bitdiyi yerə qədər olan hissənin surətini çıxartdığı təqdirdə, arada işinə yaramayan yerlərin də surətini çıxartmış olar. Arada lazımsız məlumatların olması isə, fərqli və faydasız bir zülalın sintezinə səbəb olacaq. Məhz bu mərhələdə "splaysinq" adlı fermentlər köməyə gələr və böyük məharətlə yüz minlərlə məlumat arasından lazımsız olanları seçib çıxardaraq, qalan zəncirləri bir-birlərinə birləşdirərlər.

RNT-nin splaysinqi adlandırılan bu əməliyyatda, bir neçə atomun birləşməsiylə meydana gələn molekullar, çox şüurlu davranış sərgiləyirlər. Sanki bir redaktor kimi çalışaraq, yazıdakı çatışmazlıqları, səhvləri düzəldirlər. Bu atomlar, RNT-polimerazanın hansı zülalı yaratmağa çalışdığını bilir, bu zülalın yaranması üçün lazımi və lazımsız məlumatları bir-birindən ayırd edə bilir, üstəlik, yüz minlərlə məlumat arasından heç səhv etmədən bu işi görə bilirlər. Eləcə də, hər dəfə özlərinə ehtiyac duyulduqda bunu dərhal anlayaraq heç gecikmədən hadisə yerinə gəlib vəzifələrinə başlayırlar.

Burada qeyd olunanlar, hüceyrənin içində baş verən milyonlarla hadisədən təkcə birinin, kiçik bir mərhələsidir. Bu şüuru, məlumatı, ağlı, bacarığı, məsuliyyət hissini və əməkdaşlıq tələb edən davranışları şüursuz atomların göstərmələri qeyri-mümkündür.

Lakin təkamülçülər, təbiətin belə mükəmməl sistemi, təsadüfən meydana gətirdiyini iddia edəcək qədər məntiqə, ağla və elmə qarşı çıxırlar. İnanılması qeyri-mümkün şeylərə inanan təkamülçülər təbiətin möcüzələr meydana gətirdiyini, şüursuz atomları təsadüfən şüur və ağılla hərəkət etdirdiyini iddia edərlər.
Lakin təkamülçülər yanılırlar. Bütün bu şüurlu və planlı işlərin təşkilatçısı və nəzarətçisi Allahdır.

O, göyləri və yeri ədalətlə yaratdı, sizə surət verib onları gözəl şəklə saldı. Dönüş də Onadır. (Təğabun surəsi, 3)

Sümüklərimiz ilk yaranmağa başladıqları vaxt, qığırdaq kimi ortaya çıxarlar. Vaxt keçdikcə bu qığırdağın daxili hissəsi sərtləşməyə başlayar. Daha sonra qığırdaq toxuma, qan damarlarıyla birlikdə osteoblast və osteoklast adlı xüsusi sümük hüceyrələri tərəfindən əhatə olunmağa başlayar. Osteoklast hüceyrələrinin vəzifəsi sərtləşmiş qığırdaq toxumada oyuqlar açmaqdır. Bunu ifraz etdikləri xüsusi fermentlər sayəsində edərlər. Osteoklastların sümükdə apardığı məhv etmə əməliyyatı zamanı, osteoblast hüceyrələri də boş dayanmaz və skeleti meydana gətirmək üçün, sümük strukturu meydana gətirməyə başlayarlar.

Bu iki hüceyrə qrupunun ortaq fəaliyyəti nəticəsində sümüklər böyüyərək skeleti meydana gətirər.
Uşaqlıq dövründə osteoblastların işi daha çətindir, çünki böyümə prosesi olduqca sürətli getdiyindən sümük yaranması, sümük məhvindən daha çox olmalıdır. Ancaq skelet müəyyən yetkinləşmə səviyyəsinə çatdıqdan sonra yaratma və məhv etmə prosesləri tarazlanmağa başlayar.

Hər insanda sümüklərdə olan bu hüceyrələr eyni vəzifələri yeinə yetirərlər. Hər bir sümüyün səthini necə əmələ gətirəcəklərini bilirlər. Kəllə sümükləriylə bud sümüyü arasındakı fərqləri bilərək bu sümüklərə necə forma verəcəklərini, nə vaxt uzanmalarının dayanacağını, naziklik və qalınlıqlarının necə olacağını bilirlər. Uşaqlıq dövründən də xəbərdardırlar. Bu dövrdə daha çox işləri olduğunu bilərək hərəkət edərlər.

Bu əməliyyatlar daim eyni ardıcıllıqla gedər. Hər hüceyrə qrupu tam lazım olduğu vaxtda aktivləşər. Bu planlı yaranma prosesi sayəsində bütün sümüklər vəzifələrini ən yaxşı şəkildə yerinə yetirə biləcək quruluşa və formaya malik olarlar.

Sümük hüceyrələri bu istehsal və planlama qabiliyyətlərini necə qazanıblar? Şüursuz atomlardan ibarət olan bir hüceyrə plan qura bilməz. Qərar verə bilməz. Orqanizmdəki tarazlıqlardan xəbərdar ola bilməz. Ehtiyacları müəyyənləşdirib tədbir ala bilməz. Lakin insan orqanizmindəki trilyonlarla hüceyrənin hər biri şüurlu bir insan kimi hərəkət edir, hətta insandan daha böyük ağıl göstərir. Bu vəziyyət hüceyrələrin üstün bir güc tərəfindən idarə olunduqlarını və istiqamətləndirildiklərini göstərir. Hüceyrələrə nələr edəcəklərini ilham edən böyük qüdrət sahibi olan Allahdır.

Darvinizmə görə hər şey təsadüflərin və xaosun məhsuludur. Halbuki bütün kainatda elə mükəmməl nizam, möhtəşəm uyğunluq və həssas tarazlıq vardır ki, darvinistlərin "təsadüf" iddiaları yerlə-yeksan olur. Orqanizminizin gözlə belə görə bilməyəcəyiniz bir incəliyindəki uyğunluq və dizayn, sizə bu həqiqəti göstərəcək: qanımıza qırmızı rəngini verən eritrositlər, yəni qırmızı qan hüceyrələridir. Qırmızı qan hüceyrələri yastı disklərə bənzəyərlər və olduqca elastikdirlər. Bu xüsusiyyətlərinin, insan həyatı üçün olduqca böyük əhəmiyyəti var.
Qırmızı qan hüceyrələrinin bu elastikliyi olmasaydı, orqanizmin bir çox nöqtəsində ilişib qalardılar. Çünki qırmızı qan hüceyrələrinin diametri, içində gəzdikləri damarların diametrindən demək olar ki, iki dəfə artıqdır. Lakin elastiklikləri sayəsində bu bir problem meydana gətirməz və damarların içində rahatlıqla hərəkət edərlər.

Əgər qırmızı qan hüceyrələri bu elastikliyə sahib olmasaydı nə baş verərdi?
Şəkər xəstəliyində belə bir problem yaşanır. Şəkər xəstələrinin qan hüceyrələri ümumiyyətlə elastikliyini itirər və gözlərini meydana gətirən həssas toxumalar elastik olmayan qan hüceyrələri tərəfindən tıxanar. Bu tıxanmanın nəticəsi isə korluqdur.

Görüldüyü kimi, canlılarda mövcud olan hər struktur və hər sistem təsadüflərə imkan verməyəəcək qədər həssas, bir-biriylə uyğun və balanslıdır. Çünki hər birini, üstün güc və elm sahibi olan Allah yaratmışdır.

Yeddi göyü bir-biriylə tam uyğunluq içində təbəqələr şəklində quran Odur. Sən Mərhəmətli Allahın yaratdığında qətiyyən bir uyuşmazlıq tapmazsan. Bir gözünü gəzdir bax, heç hər hansı bir çat görürsənmi? Sonra gözünü iki dəfə də gəzdir. Göz zəlil və yorğun halda özünə tərəf dönəcəkdir. (Mülk surəsi, 3-4)

Oksigen orqanizmimizdəki bütün hüceyrələrə qandakı qırmızı qan hüceyrəsi hüceyrələri tərəfindən daşınar. Oksigen molekulları qanda sərbəst halda dolanarkən qırmızı qan hüceyrələri oksigen molekullarını tutmalıdırlar. Bu tutma əməliyyatını aparan isə, qırmızı qan hüceyrələridəki hemoqlobin adlı zülaldır.

Qırmızı qan hüceyrələri, hemoqlobini daşıya bilmək üçün xüsusi olaraq dizayn olunublar. Hemoqlobin qırmızı qan hüceyrəsinin 90%-ni əhatə edər və bundan ötrü də, qırmızı qan hüceyrəsinin içindən digər hüceyrələrdə olan nüvə, mitoxondri kimi orqanoidlər çıxardılmışdır. Bu sayədə hemoqlobin kifayət qədər oksigen tuta bilər.
Hemoqlobin, oksigeni qətiyyən ona təmas etmədən bir maşa ilə tutarmış kimi tutar. Çünki oksigen atomları ilə təmas etdiyi təqdirdə hemoqlobin yanar və bunun nəticəsində oksigen digər hüceyrələrə çatdırıla bilməz.

Ancaq normalda hemoqlobinin, oksigeni ona heç toxunmadan tuta biləcəyi şəkildə yaradılmış xüsusi sistemi sayəsində belə bir təhlükə yaşanmaz.
Hemoqlobinin oksigen tutma mexanizmi belədir: Hemoqlobin dörd fərqli zülalın birləşməsindən meydana gəlmişdir və bu dörd zülalda dəmir atomu daşıyan xüsusi hissələr var. Dəmir atomlarını daşıyan hissələr "hem qrupları" adlandırılar. Məhz bu "hem qrupları" hemoqlobində oksigeni tutmaq üçün xüsusi qabiliyyətə sahib xüsusi maşalardır. "Hem qrupları"nın oksigenə təmas etmədən bir maşa kimi oksigeni tutub, ehtiyac duyulan toxumalara aparıb buraxması üçün molekulun içində xüsusi qatlanmalar və bucaqlar var. Bu xüsusi bağlanma vaxtı, bu bucaqlar müəyyən nisbətdə dəyişər.

Görüldüyü kimi, orqanizmin gözlə görülə bilməyəcək qədər kiçik hissələri arasında da olduqca mükəmməl uyğunluq var. Belə bir uyğunluğun təsadüfən yaranması qətiyyən mümkün deyil. Qırmızı qan hüceyrələrinin içini boşaldaraq hemoqlobinə yer açan, hemoqlobinin yanmaması üçün oksigenləri tuta biləcəyi yanmaz maşaları yaradan, hemoqlobini oksigen ovçusu olacaq şəkildə proqramlaşdıran, hemoqlobinin oksigen molekullarını tanımasını və digərlərindən ayırd etməsini təmin edən, tutduğu oksigen molekullarını hansı yerlərə buraxmalı olduğunu hemoqlobinə göstərən təsadüflər deyil. Bunu iddia etmək ağılsızlıq və məntiqsizlikdir. Bütün bunlar Allahın varlığının, yaratmasının, sonsuz elminin və ağlının bir göstəricisidir.

Nəfəs alarkən əslində havayla birlikdə bir çox tozu da udmuş olarıq. Ancaq orqanizm üçün zərərli olan bir çox maddə ağciyərlərə çata bilmədən müəyyən təhlükəsizlik qapılarında tutularaq təsirsiz hala gətirilər.

Burundan bronxlara qədər bütün tənəffüs yollarının səthi mukus (selikli qişa) adlı təbəqəylə örtülmüşdür. Tənəffüs yollarının səthini nəmləndirici xüsusiyyətə sahib olan bu maddə, havayla birlikdə tənəffüs edilən toz kimi kiçik maddələri tutaraq, ağciyərə girmələrinə mane olar. Ancaq bu xarici maddələrin mukus (selikli qişa) tərəfindən tutulduqdan sonra, tənəffüs yollarında toplanmaması üçün, onlar çölə atılmalıdırlar. Bunun üçün də digər bir təhlükəsizlik mexanizmi fəaliyyətə keçər.

Bu mexanizmdə tənəffüs yollarının səthində kirpik adlı iti uclu qamçılar iştirak edir. Tənəffüs yollarının səthindəki hüceyrələrin hər birinin üstündə 200 kirpik var. Bunlar saniyədə 10-20 dəfə yellənərək udlağa doğru daimi yellənmə hərəkətinin meydana gəlməsini təmin edərlər. Bu nahiyədəki kirpiklər həmişə udlağa doğru hərəkət edərlər. Bu yolla da, içində yad maddələr saxlayan selikli qişanın dəqiqədə 1 sm sürətlə udlağa doğru irəliləməsini təmin edərlər. Burundakı kirpiklər isə, olduqları yerdəki selikli qişanın bu dəfə aşağı doğru hərəkət etdirilməli olduğunu bilər və tam əks istiqamətə qamçı hərəkəti edərlər. Beləliklə də, burunun selikli qişasındakı maddələrin udlağa gəlməsini təmin edərlər. Daha sonra içində yad maddələr olan selikli qişa ya udularaq həzm sisteminə göndərilər, ya da öskürəklə orqanizmdən kənarlaşdırılar.

Bu nümunələrdən aydın olduğu kimi kirpiklər, görmək üçün gözləri, düşünə bilmək üçün beyinləri olmamasına baxmayaraq, özləriylə müqayisədə kilometrlərlə uzaqdakı udlağın yerini müəyyənləşdirə bilirlər. Bununla yanaşı yad maddələrin ağciyərə göndərilməsinin orqanizmə zərər verəcəyini bilirlər və olduqları yerdə bunun qarşısını alacaq şəkildə, bir-birləriylə tam uyğunluq içində, daim lazımi istiqamətdə hərəkət edirlər.

Elm adamlarının müxtəlif təcrübələr aparmaq, müxtəlif vəsaitlərdən istifadə etməklə, uzun illərdir ki, davam edən tədqiqatlarına baxmayaraq, iş mexanizmini tam olaraq kəşf edə bilmədikləri bu metrin 2 milyonda bir hissəsi uzunluğundakı kirpiklər, yer üzündə ilk insan yarandığından bəri mükəmməl mexanizmlə işləyirlər. Onlar özlərini yaradan Alahın ilhamıyla hərəkət etdikləri üçün, heç bir təsadüf zəncirinin meydana gətirə bilməyəcəyi qədər mükəmməl nizama sahibdirlər.

Hemoqlobin molekulu hüceyrələrə oksigen daşımaq vəzifəsini boynuna götürmüş xüsusi bir molekuldur. Hemoqlobin ağciyərdəki oksigeni alarkən, karbon qazını buraxar və oradan əzələlərə keçər. Bu əsnada əzələlər də qidaları həzm edib karbon qazı meydana gətirərlər. Hemoqlobin molekulu əzələlərə çatdıqda əvvəlki funksiyasının tam əksini yerinə yetirərək oksigeni buraxıb karbon qazını alar.

Elm adamları bir-birindən fərqli bu iki funksiyanı yerinə yetirən hemoqlobini "fövqəladə molekul" kimi xarakterizə edirlər. Təkamülçü Gordon RattrayTaylor, “The great evolution mystery” (“Böyük təkamül sirri”) adlı kitabında, hemoqlobin molekulu haqqında bunları yazmışdır:

…Bu maddə həqiqətən fövqəladə bir molekuldur ki, bir anda oksigenlə birləşmə meyl edərkən, bir neçə saniyə sonra buna meyil etməz. Bir anda seçimi karbon qazına bağlı olaraq dəyişər. Bu da onu daha diqqətəlayiq edər. (Gordon Rattray Taylor, The Great Evolution Mystery, Harper&Row Publishers, New York, səh.108)   

Deyilənlərdən də aydın olduğu kimi, hemoqlobin molekulu sanki şüur sahibi varlıq kimi lazımi yerdə və lazımi vaxtda hərəkət edərək lazımi seçimi edə bilir və heç vaxt oksigenlə karbon qazını bir-birinə qarışdırmır.

Mikroskoplarla görülə biləcək qədər kiçik bir molekulun düşünmə, qərar vermə və seçim etmə kimi xüsusiyyətlər tələb edən hərəkətlər etməsi, əlbəttə ki, düşündürücüdür.
Bu molekulun göstərdiyi fövqəladə şüur sayəsində, insan həyatını rahatlıqla davam etdirə bilir. İnsan orqanizmində saatda orta hesabla 900 milyon qırmızı qan hüceyrəsi yaradılır. Təkcə bir qırmızı qan hüceyrəsində isə, təxminən 300 milyon hemoqlobin molekulu var. İnsan orqanizmində olan hemoqlobin molekullarının sayı və bütün bu molekulların istisnasız eyni qabiliyyətlərə sahib olduqları düşünüldükdə mövzunun əhəmiyyəti daha dəqiq aydın olur.

Belə bir seçiciliyin təsadüfən ortaya çıxa bilməyəcəyi, təsadüflərin insan orqanizmindəki milyardlarla hemoqlobinə bu xüsusiyyətləri qazandıra bilməyəcəyi ağıl sahibi hər insan üçün çox açıq həqiqətdir. Hemoqlobin molekulunu yaradan və canlıların orqanizmlərinə bütün xüsusiyyətləriylə birlikdə yerləşdirən Allahdır.

Orqanizmimizdə gün ərzində xəbərsiz olduğumuz bir çox əməliyyat baş verər. Bunları vəzifələrini tam şəkildə yerinə yetirən 100 trilyon hüceyrəmiz yerinə yetirər. Bu hüceyrələr içərisində, vəzifələrini çox yaxşı bilən bir çox struktur var. Bəziləri enerji, bəziləri zülal meydana gətirər, bəziləri daşıma əməliyyatı aparar, bəziləri də anbar kimi istifadə edilər.
Hüceyrənin içindəki bu şüurlu strukturlardan biri də lizozimdir. Lizozimi hüceyrənin üyütmə maşını kimi xarakterizə edə bilərik. Bu orqanoiddən ifraz olunan fermentlər sayəsində orqanizmdə bir çox "yox etmə" əməliyyatı baş verər. Lizozim fermentləri artıq işə yaramayan hüceyrələri yox edib, parçalamaları və ya bir strukturun ətrafını əhatə edən membranı dəlmələriylə yanaşı, orqanizmdə daimi olaraq böyüməyə davam edən bəzi hüceyrələri də parçalayarlar. Lizozim fermentlərinin apardığı bu yox etmə əməliyyatı, orqanizm baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Məsələn, hamilə qadınlarda körpənin inkişafıyla birlikdə bətn normadan artıq böyüməyə başlayar. Bu sağlam körpənin doğula bilməsi üçün lazımi bir mərhələdir. Ancaq körpə doğulduqdan sonra artıq bu qədər geniş bir bətnə ehtiyac qalmır. Belə olan halda, həddindən artıq genişləmiş bu orqan təkrar əvvəlki halına qaytarılmalıdır. Məhz bu əməliyyatı həyata keçirən lizozim fermentləridir. Doğum əməliyyatı sona çatdıqda, müəyyən hüceyrələrin lizozimləri sanki bundan xəbər tutar və nə etməli olduqlarını çox yaxşı bilərək dərhal lazımi fermentləri ifraz etməyə başlayarlar. Bu fermentlər də orqanizmin sağlamlığı üçün hamiləlikdən sonrakı 10 gün müddətində sürətli yox etmə əməliyyatı nəticəsində bətni 1/40 nisbətində kiçildərlər. Beləliklə də, bətn artıq əvvəlki ölçülərinə qayıtmağa başlayar.

Lizozimlər həmçinin spermanın baş hissəsində də olarlar. Sperma, yumurta hüceyrəsinə çatdıqda onu əhatə edən qılafı dəlmək üçün daşıdığı lizozim fermentlərindən istifadə edər. Parçalayıcı təsirə malik bu fermentlər, yumurta hüceyrəsini qoruyan qılafı dələrək spermanın yumurta hüceyrəsini mayalandırmasını təmin edərlər.
Bu nümunələrdən də açıq şəkildə görüldüyü kimi, orqanizmimizdəki hər bir mexanizm bir-birini tamamlayacaq şəkildə işləyər. Hamiləlik əsnasında bətnin böyüməsini təmin edən sistemlə yanaşı, onu əvvəlki halına qaytaracaq sistem də mövcud olar. Eləcə də, möhkəm qılafla qorunan yumurta hüceyrəsini dələ biləcək ferment də spermanın içinə xüsusi olaraq yerləşdirilmişdir.

Məhz darvinistlər bu bir-biriylə əlaqəli mükəmməl sistemin bəzi təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini və mükəmməl şəkildə işləməyə davam etdiyini iddia edəcək qədər ağıldan və məntiqdən uzaqlaşıblar. Öz aralarında mükəmməl işləyişə sahib olan bu mexanizmlərin orqanizmin bütün hissələrindəki sistemlərlə də uyğun şəkildə işləməsi, Allahın yaratmasındakı mükəmməlliyi gözlər önünə gətirir.

Doğulduğunuz andan etibarən rahatlıqla nəfəs alır və aldığınız bu nəfəs vasitəsilə yaşaya bilirsiniz. Bir neçə dəqiqə nəfəsinizin kəsilməsi bütün orqanizm funksiyalarınızın dayanmasına və həyatınızı itirməyinizə səbəb ola bilər. Bəs yaşamağınızın ağciyərlərinizdəki "surfaktan" adlı maddədən asılı olduğunu bilirdinizmi?

Ağciyərlərinizi meydana gətirən 300 milyondan artıq kisəciyin (ağ qan hüceyrəsi) ətrafı bu maddəylə əhatələnmişdir. Hər dəfə nəfəs aldığınızda içi havayla dolan bu kisəciklərin açılıb-bağlanması heç də o qədər asan deyil. Surfaktan bu kisəciklərin açılıb-bağlanmasına kömək edən bir maddədir…

Bu maddənin çox əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri, insanın dünyaya gəlməsinə tam bir ay qalmış ifraz olunmağa başlamasıdır. Məhz hadisənin möcüzəvi tərəfi də burada başlayar. Necə olub da, ana bətnində olarkən, ağciyərindən istifadə etməyən körpə, dünyaya gəldikdən sonra nəfəs almağa başlayanda belə bir çətinliklə qarşılaşacağını düşünərək, bu maddəni ifraz etməyə ehtiyac duyub? Surfaktanın ağciyərindəki kisəciklərinə kömək edə biləcəyini haradan bilir? Bu maddənin kisəciklərin hərəkətinə kömək edəcəyini hansı kimya məlumatı əsasında təxmin edə bilir?

Bu maddənin yoxluğu, bəzi erkən doğan körpələrdə olduğu kimi, körpənin həyatını çox qısa vaxtda itirməsinə səbəb olacaq. Amma çox nadir hallar istisna olmaqla, belə olmaz, ilk insandan bu günə qədər milyonlarla ildir ki, inkişafını tamamlamış şəkildə doğulan hər körpə bu maddəylə əhatələnmiş ağciyərlərlə dünyaya gəlmiş və rahatlıqla nəfəs almağa başlamışdır.
Şübhəsiz ki, bu möcüzəvi hadisə nə körpənin, nə də ananın iradəsiylə baş verir. Bu mükəmməl sistemi yaradan və tam lazımi vaxt işə düşməsini təmin edən Allahdır.

Ey insan! Səni öz Səxavətli Rəbbinə qarşı qoyan nədir? O ki, səni yaradıb kamilləşdirdi və sənə gözəl bir surət verdi. Səni istədiyi şəklə saldı. (İnfitar surəsi, 6-8)

Orqanizmimizdəki 100 trilyon hüceyrə bir-biriylə tam uyğunluq içində işləyər. Bu uyğunluğun təmin edilməsi üçün bir-birlərinin funksiyalarına yaxşı bələd olmalıdırlar. Bu məqsədlə də, "hormon" adlandırılan mesaj çatdıran molekullar ifraz edərlər. Məsələn, tiroid hormonu bütün hüceyrələrin maddələr mübadiləsi sürətinə nəzarət edər. İnsulin hormonu orqanizmdəki bütün hüceyrələrə şəkərin daxil olmasını təmin edər. Aldesteron hormonu böyrəyə təsir göstərərək qandakı su və duz nisbətini tarazlayar. Qırmızı qan hüceyrələrinin hazırlanması üçünsə, eritropoetin hormonu xəbərdarlıq etməlidir.

Daha yüzlərlə hormon hüceyrələr arasında fasiləsiz əlaqə saxlanılmasını təmin edər. Həmçinin bu əməliyyatlar dünyadakı milyardlarla insanın hər birinin orqanizmində eyni mükəmməlliklə həyata keçirilər. Hormonlar olmadan insan orqanizmində nizam ola bilməz, qarşıqlıq yaşanar..

Bəs bir hüceyrə, öz ölçülərimizlə müqayisə etdiyimiz vaxt, özündən minlərlə kilometr uzaqda yerləşən digər bir hüceyrənin hansı işi görməli olduğunu və hansı hormonun bunu təmin edəcəyini haradan bilir? Həmçinin, bu hormonu ifraz etmək üçün lazımi formulun və vəsaitin nə olduğunu haradan bilir və bunları əldə edir?

Təkcə bu həqiqət də orqanizmdə hər şeyin müəyyən plan çərçivəsində böyük elmlə yaradıldığını göstərir. Yer üzündə yaşayan milyardlarla insanın hər birinin orqanizmindəki 100 trilyon hüceyrə arasındakı nizam, Allahın yaratmasının və tək İlah olduğunun dəlili və hikmətidir.

Allah Özündən başqa məbudun olmadığına şahidlik etdi, mələklər və elm sahibləri də buna ədalətlə şahidlik etdilər. Əziz və Hakim olan Ondan başqa məbud yoxdur. (Ali İmran surəsi, 18)

Hamiləlik müddəti tamamlandıqda qəfildən başlayan doğum sancıları yeni bir həyatın başlanğıcını müjdələyər. Oksitosin adlı bir hormonsa, doğum sancılarını başladan və bu hadisənin ilk xəbərçisi olan maddədir.

Beyindən ifraz olunan bu hormon başlıca olaraq iki yerdə öz təsirini göstərər. Birincisi ana bətninin meydana gətirən əzələlər, ikincisi isə sinədə yaranan ana südünün ifraz olunmasını təmin edən əzələ quruluşundakı hüceyrələrdir.

Doğum əsnasında ana bətninin effektiv şəkildə yığılması doğumun baş verə bilməsi üçün, olduqca əhəmiyyətlidir. Məhz bu hormon, bətni meydana gətirən əzələlərin çox güclü şəkildə yığılmasını təmin edər. Lakin bunu 9 ay 10 günlük müddət tamamlandıqda edər. Nə tez, nə də gec... Çünki hər iki vəziyyət də körpənin həyatını təhlükəyə ata bilər. Vaxtı gəldikdə beynə bətnin girişindəki reseptorlardan siqnallar göndərilər. Bu siqnalları qəbul edən beyin isə, çox uzaqlıqda yerləşən ana bətnindəki reseptorlara tam uyğun olan oksitosini ifraz edər və tam hədəfə çatacaq şəkildə göndərər.

Bütün bunlarla yanaşı, oksitosin hormonunun ayrı bir vəzifəsi daha var. Dünyaya gəlmiş körpənin qidalanması üçün ana südünün ifraz olunmasını da təmin edər və körpə bu südlə qidalanar.

İndi düşünək.
Beynimizin kiçik bir hissəsindəki hüceyrə, görəsən ana bətni üçün doğumu asanlaşdıracaq hormonu ifraz etməyə necə qərar vermişdir?
Bu hormon bütün orqanizm daxilində yolunu necə tapa bilir və hər hansı bir orqana deyil, əksinə təkcə ehtiyac duyulan yerə necə gedə bilir?
Körpənin yaşaya bilməsi üçün 9 ay 10 gün ana bətnində yetkinləşməli olduğunu bilən və digər bir sözlə, bu mexanizmi tam vaxtında hərəkətə keçirən ağıl kimə məxsusdur?
Körpənin qidalanması üçün südə ehtiyacı olduğunu düşünən və bu südü ana orqanizminə ifraz etdirən sistemi yaradan oksitosin hormonunun özüdürmü?
Oksitosin hormonu, orqanizmimizdə olan minlərlə hormondan yalnızca biridir. Bunun kimi, hər bir hormon, çox böyük işlər görər, mühüm qərarlar verər, bu qərarları tətbiq edər, hüceyrələrlə əlaqə saxlayar, orqanizmin ehtiyacı olan ifrazatı meydana gətirər, bunun üçün uyğun ölçünün müəyyənləşdirər, ifraz olunma vaxtını və ifraz olunma müddətini tənzimləyər və daha bir çox mürəkkəb əməliyyatı mükəmməl şəkildə yerinə yetirər.

Heyrətamiz dərəcədə mükəmməl və planlı olan bu nizamın təsadüfən və ya öz-özünə işləmədiyi çox açıqdır. Şüur ehtiva edən bütün bu fəaliyyətləri və hormonları ən incə nöqtəsinə qədər yaradan və onlara nəzarət edən sonsuz ağıl sahibi olan Allahdır.

Orqanizmimizdəki su miqdarında gün ərzində baş verən ən kiçik dəyişmələri belə qəbul edən sistemlər var. Bunların başında, beynimizin bir yaşıl noxud böyüklüyündə olan hipotalamus adlı nahiyəsi gəlir. Hipotalamusun diqqət yetirdiyi məsələlərdən biri, qandakı su səviyyəsidir. Qandakı su səviyyəsi azaldıqda, qan təzyiqi az da olsa aşağı enər. Bununla da, ürəkdən qanın çıxdığı ilk nöqtə olan aortada yerləşən və qan təzyiqindəki dəyişiklikləri qəbul etmək vəzifəsini yerinə yetirən təzyiq ölçənlər (barorseptorlar) fəaliyyətə keçər. Qan təzyiqindəki dəyişikliklə xəbərdar edilən bu həssas reseptorlar vəziyyəti dərhal beynimizdəki hipotalamus nahiyəsinə bildirərlər. Hipotalamus isə, buna qarşı tədbir olaraq tam altında yerləşən 1 sm böyüklüyündəki hipofiz adlı vəzdə, "ADH" ("vazopressin") adlı hormonun əmələ gətirilərək ifraz olunması əmrini verər.

Bu hormon qan dövranı yolu ilə uzun bir səfərə çıxar və böyrəklərə çatar. Böyrəklərdə eynilə qıfıl-açar arasındakı uyğunluq kimi, tam bu hormona uyğun xüsusi reseptorlar var. Hormonlar bu reseptorlara çatdıqları anda böyrəklərə suya qənaət rejiminə keçilməsi mesajını çatdırar. Bu mesajı başa düşən böyrək hüceyrələri dərhal orqanizmdən su ifrazatını çox aşağı səviyyəyə endirərlər.

Digər tərəfədən, yenə eyni "vazopressin" hormonu beynimizdə susama hissinin yaranmasına da səbəb olar. Biz isə, içimizdəki bu mükəmməl sistemin işləyişindən xəbərimiz olmadan, yalnız bir stəkan su içərək orqanizmimizin su tarazlığını bərpa etmiş olarıq.

Əgər hipofiz hormonu və bu hormonun gətirdiyi "su istifadəsini azaldın" əmrini anlayıb tətbiq edən böyrək hüceyrələri olmasaydı, susuzluqdan ölməmək üçün gündə 15-20 litr su içmək məcburiyyətində qalardıq. Bu suyu daimi şəkildə orqanizmimizdən xaric etməyimiz lazım olacağından, yatmağımız və ya bir yerdə uzun müddət oturmağımız qeyri-mümkün olardı.

Görüldüyü kimi orqanizmimizdəki su səviyyəsini tarazlıqda saxlayan bu sistemin bütün hissələri beyinlə ortaq fəaliyyət göstərir. Aortadakı hüceyrələr bir mesaj göndərərək su çatışmazlığını dərhal beynə bildirir, beyin bu mesajın nə mənanı verdiyini dərhal anlayıb bir xəbərçi yola salır və bu xəbərçi orqanizmdəki bir çox orqan arasından əlaqədar orqana, yəni böyrəklərə gedərək onlara nələr etməli olduqlarını bildirir.

Bu əməliyyatlar gün ərzində dəfələrlə, bizim xəbərimiz belə olmadan baş verir. Hətta yalnız bizim orqanizmimizdə deyil, ətrafımızdakı bütün insanların, daha əvvəl yaşamış və bundan sonra da yaşayacaq insanların orqanizmlərində bu sistem olmuş və olacaqdır. Hamısı eyni həssas reseptorlara sahibdirlər. Hamısının orqanizm hüceyrələri qan təzyiqi dəyişdikdə necə hərəkət etməli olduqlarını bilirlər. Bütün insanların, özlərinə bu vəzifə verilmiş hüceyrələri qandakı təzyiq dəyişikliklərini ölçəcək quruluşa da sahibdirlər.
Bu qədər mürəkkəb və mükəmməl bir sistem necə meydana gəlmiş və hamısı necə olub da, eyni xüsusiyyətlərə sahib olmuşdur?

Belə bir mexanizmin kortəbii təsadüflərlə yarana bilməyəcəyi ağıl sahibi hər insan üçün açıq bir həqiqətdir. Sistemin hissələrinin də öz-özlərinə bu xüsusiyyətləri qazanmaları qeyri-mümkündür. Bir insanın oxuyub anlaması üçün də, diqqət göstərməli və düşünməli olduğu bu əməliyyatları hüceyrələrin öz-özlərinə kəşf edə bilməyəcəkləri də çox aydındır. Üstəlik, vazopressin orqanizmimizdəki yüzlərlə hormondan təkcə biridir. Digər hormonların hər biri orqanizmdəki orqanlarla bənzər əlaqələr içindədir və heç bir hormon mesajını səhv bir orqana aparmaz və hər orqan özünə gələn hormonun daşıdığı mesajı doğru və tam şəkildə anlayar. Belə bir sistemin üstün bir ağıl tərəfindən yaradıldığı ortadadır. Bu ağlın sahibi hər şeyi yaratmış olan Allahdır.

Hər insan öz orqanizmindəki bu yaradılış möcüzələri üzərində düşünmək və özünü mükəmməl şəkildə yaratmış olan Allaha şükür etməklə məsuldur.

İnsan orqanizmindəki hüceyrələr və hormonlar arasında böyük uyğunluq var. Orqanizm hormonları tanıyar. Hormonların daşıdıqları mesajlarda nələrin yazıldığını dərhal başa düşər. Hormonlar da orqanizmdə nə vaxt hara gedəcəklərini və necə təsir göstərəcəklərini çox yaxşı bilirlər. Bəzi hormonların həm qadınlarda, həm də kişilərdə ifraz olunmasına baxmayaraq, onlar hər iki cinsdə bir-birindən tamamilə fərqli təsirlər göstərir. Məsələn, FSH adlı (follikulstimiləedici hormon) hormon qadınlarda yumurta hüceyrəsinin yaranmasını təmin edən hormondur. Kişilərdə isə, eyni hormon sperma meydana gəlməsini təmin edir.

LH (luteinleştirici hormon) isə, qadınlarda yumurta hüceyrəsinin sərbəst qalmasını və progesteron adlı başqa bir hormonun ifraz olunmasını təmin edən hormondur. Progesteron bətnin körpə üçün hazırlanmasında istifadə edilər. Eyni hormon kişilərdə tamamilə fərqli bir vəzifə boynuna götürür və testesteron hormonunun ifraz olunması üçün hüceyrələri xəbərdar edir. Testesteron isə, kişiyə məxsus xüsusiyyətlərin yaranmasını və sperma meydana gəlməsini təmin edər.

Bənzər təsirə malik hormonların fərqli orqanizmlərdə, ancaq eyni formul əsasında yaradılmaları və bir-birindən tamamilə fərqli təsirlər yaratmaları, əlbəttə ki, düşündürücüdür.
Bir hormon kişi orqanizmində ifraz olunduqda, bu hüceyrələrin kişiyə məxsus olduğunu anlayır və buna görə dəyişikliklər aparmaqdadır. Məsələn, bu hormon kişi orqanizmində əzələlərin çoxalmasına səbəb olur, səsin daha qalın olmasını, saqqalın çıxmasını təmin edir.

Eləcə də, eyni hormon qadın orqanizmində də eyni yolla ifraz olunur, lakin qadında kişilərdə yaratdığından tam əks təsirlər yaradır. Qadınlara qadın səsi, kişilərə kişi səsi verən, orqanizmin inkişafını ona görə nizamlayan bir hormon, bunu ayırd edə bilirsə, deməli, o, qadın və kişi orqanizminin anatomiyasından, kimyasından xəbərdardır. Bu da hormonun ağla malik olması, hətta bu mövzuda təhsil almış olması deməkdir.

Bu hormonlar necə olur da, kimya məlumatına sahibdirlər? Və ya bu hormonları əmələ gətirən hüceyrələr necə olub da, təkcə insan orqanizmindəki kimya məlumatını öyrənməklə kifayətlənməyib sahib olduqları məlumatlar əsasında bir kimyagər kimi, həm özləri müəyyən şeylər istehsal edir, həm də başqa hüceyrələri istehsal etməyə təşviq edirlər? Hüceyrələr bütün bunları edəcək ağla necə sahib olublar?

Bu ağlın hüceyrələrə və ya bu hüceyrələri meydana gətirən atomlara məxsus olmadığı çox aydındır. Kişi və qadına məxsus şəkildə aparılmış bu tənzimləmələr, bizə üstün bir yaradılışın və bir planın varlığını göstərir. Allah üstün qüdrət sahibi Yaradıcımızdır.

İnsan orqanizmindəki 100 trilyon hüceyrə tiroid hormonları vasitəsilə mükəmməl şəkildə vəzifəsini yerinə yetirər.
Orqanizmdə nə qədər çox tiroid hormonu varsa, hüceyrələr o qədər sürətli işləyərlər. Əgər orqanizmdə kifayət miqdarda tiroid hormonu ifraz olunmasa, hüceyrələrin işləmə sürətləri getdikcə zəifləyər və demək olar ki, dayanar. Bundan ötrü də, tiroid hormonu qanda daim müəyyən miqdarda olmalıdır.

Tiroid vəzinin digər hüceyrələrə təsir göstərməsi, bunun üçün öz-özünə qərar alması qeyri-mümkündür. Çünki digər hüceyrələrin varlığından xəbərsizdir. Etdiyi tək şey, öz hüceyrələrinin DNT-lərindəki əmrləri ən incə nöqtəsinə qədər yerinə yetirməkdir.

Tiroid vəzinə bu yazılı əmrləri verən və bunları yerinə yetirən güc sahibi, hər şeyi bilən və ən incə nöqtəsinə qədər yaradan Allahdır. Buradakı plan və işləyişdəki şüur, tiroid vəzi adını daşıyan və öz varlığından xəbərsiz şüursuz bir ət parçasına deyil, Allaha məxsusdur.

Bunu inkar edən təkamülçülər isə,
- tiroid vəzinin özü bütün hüceyrələri hərəkətə keçirmək ehtiyacı duyduğunu,
- buna görə də, bütün hüceyrələrə təsir göstərəcək hormonu özünün yaratdığını,
- bu hormonu özünün mükəmməl şəkildə ifraz etdiyini
- və müntəzəm surətdə sabit miqdarda qana buraxmağın doğru olacağına yenə özü qərar verdiyini müdafiə edirlər.

Əlbəttə ki, bunlar yalnız onların zənnidir. İnsan orqanizmindəki bir ifrazat vəzinin bütün bu əməliyyatları bilməsi və yerinə yetirməsi əsla mümkün deyil. Hər şeyi bir-biriylə uyğunluq içində, bir-birinin funksiyasına möhtac şəkildə yaradan, hər şeyin məlumatı Öz qatında olan Allahdır.

İnsulin insan həyatı üçün əvəzolunmaz hormonlardan biridir. Bu hormon ifraz olunmadıqda qanda yüksələn şəkər miqdarı tarazlana bilməz. Bu vəziyyət, adamın şəkər komasına girməsinə səbəb olar. Orqanizm üçün bu qədər əhəmiyyətli olan insulin, 51 amin turşusunun müəyyən nizam əsasında birləşməsindən yaranmış bir zülaldır. Aşağıda insulini meydana gətirən amin turşularının adlarının dairəvi fiqurlar içinə yazılaraq sıralanması nəticəsində ortaya çıxan şəkil görünür. Məhz bu şəkildə görülən amin turşusu ardıcıllığındakı ən kiçik bir dəyişiklik belə insulinin vəzifəsini yerinə yetirə bilməməsinə səbəb olar.

Kağız üzərində yazılmış bir formul görən hər insan bu formulun öz-özünə yarana bilməyəcəyini, bunun bir insan tərəfindən kağıza yazılmış olduğunu bilər. İnsulin hormonu da dəyişməz formula malikdir. Həmçinin indiyədək yaşamış bütün insanlarda bu dəyişməz formula malik insulin ifraz olunur. Bu da, insulinin vaxt keçdikcə, təsadüfən yarana bilməyəcəyini göstərmək üçün kifayətdir. Heç bir şüursuz təsadüf trilyonlarla insanda eyni formul əsasında bir hormonun meydana gəlməsini təmin edə bilməz. Belə bir iddia həm ağla, həm məntiqə, həm də elmə zidddir. İnsulini bu formulla yaradan, hansı xüsusiyyətlərə sahib olacağını müəyyənləşdirən, insanın ilk dəfə yaranmasıyla birlikdə insulini yaradan Allahdır.

Böyrəklərinizə vurulan qandakı eritrosit miqdarı böyrəklər tərəfindən daima hesablanılar. Həssas reseptorlar vasitəsilə əldə olunan məlumatlar dərhal qiymətləndirilərək lazımi işlər görülər.

Böyrəkdən süzülən qan miqdarının azaldığı müəyyənləşdirildikdə böyrəklərdəki xüsusi hüceyrələrdən "eritropoetin" adlı bir hormon ifraz olunar. Bu hormon qan yaranmasını artırmaq üçün faydalıdır. Hormon, öz təsirini böyrəkdən kənar bir yerdə sümük iliyi üzərində göstərəcək. Sümük iliyində yerləşən təməl qan yaradıcı hüceyrələr bu hormonun özlərinə gələrək, eritrosit sayının azaldığını bildirməsindən sonra eritrosit hazırlanmasını sürətləndirərək qan dövranına daha çox eritrosit buraxılmasını təmin edərlər. Bu sayədə eritrosit tarazlığı nizamlanmış olar.

Göründüyü kimi, böyrək hüceyrələri müəyyənləşdirmə aparır, məlumatları qiymətləndirir və lazım gələni tətbiq etdirəcək qərarlar verə bilir. Mesaj çatdırmaq vəzifəsini yerinə yetirən hormon isə, orqanizm daxilində yolunu azmadan hərəkət edir və sümük iliyinə heç korlanmadan çata bilir. Sümük iliyindəki hüceyrələr də böyrəklərdən gələn bir hormonla göndərilmiş mesajı necə açacaqlarını bilir və bu mesaja görə hərəkətə keçirlər.

Üstəlik, bütün bu əməliyyatlar milyardlarla insanın hər birində eyni cür baş verir, bu uyğunlaşma bütün insanlarda eyni cür davam edir.
Bütün bu əməliyyatlarda hüceyrələr çox açıq şəkildə ağıl nümayiş etdirir və mükəmməl bir təşkilatın intizamlı və itəatkar orqanları kimi hərəkət edirlər. Belə olan halda, bu ağlın və uyğunlaşmanın mənbəyinin nə olduğu sualı cavablandırılmalıdır. Hüceyrələrin belə bir ağla öz-özlərinə və ya təsadüfən sahib olduqlarının iddia edilməsi qeyri-mümkündür. Hüceyrələrə bu ağlı və necə hərəkət etməli olduqlarını ilham edən hər şeyi öz nəzarəti altında saxlayan Allahdır.

Allahdan başqa güc yoxdur.

Tamamilə xəbərsiz olduğunuz halda, orqanizminizdə hər an minlərlə əmr gedib-gələr və həyatınızı ən əlverişli və ən asan hala gətirər.
Məsələn, həyəcanlandığınız və ya qorxduğunuz anda, sinir hüceyrələriniz dərhal siqnalizasiya sistemini işə salar və böyük sürətlə və yolunu azmadan hədəfə çataraq böyrəküstü vəzlərinizi hərəkətə keçirər. Mesajı alan böyrəküstü vəzləri adrenalin hormonu ifraz edər. Adrenalin hormonu isə qana qarışaraq, demək olar ki, bütün orqanizmi həyəcan vəziyyətinə keçirər. Həzm orqanlarının hərəkətlərinə mane olar və həzmetmə prosesini dayandırar. Beləliklə də, həzmetmə prosesində iştirak etməyən böyük miqdarda qan kütləsi, əzələləri qidalandırmaq üçün boş olar. Eyni zamanda ürəyin ritmi sürətlənər, qan təzyiqi artar. Ağciyərlərin bronxları genişlənib, oksigenin girişini və qanın oksigenlə qidalanmasını sürətləndirər. Qandakı şəkər miqdarı artar. Bu da əzələlərə artıq enerji verər. Sonda isə, göz bəbəkləri genişlənər və gözlərin işıq xəbərdarlıqlarına qarşı həssaslığı artar. Bütün bu təsirlər yarandıqda isə, bir insan istər qaçma, istər müdafiə, istərsə də hücum vəziyyətinə keçmək üçün, istənilən vəziyyətdə böyük performans göstərməyə hazır vəziyyətə gələr.

Sinir hüceyrələri cansız və şüursuz atomlardan ibarət strukturlardır. Ancaq bu atomlar, orqanizmin ehtiyac duyduğu vəziyyətləri dərhal anlayaraq, orqanizmin əlaqədar yerinə tezliklə mesaj göndərərlər. Mesajı qəbul edən yer də eynilə cansız atomların birləşməsindən meydana gəlmişdir. Buna baxmayaraq, özünə gələn mesajı dərhal anlayar və hərəkətə keçərək lazımi hormonu ifraz edər. Bu hormon isə, olduqca şüurlu şəkildə və yaradılış məqsədini çox yaxşı bilərək bütün orqanizmi gəzər və əlaqədar orqanları həyəcan vəziyyətinə keçirər.
Bu qədər şüurlu, planlı, mütəşəkkil sistemin təsadüfən meydana gəldiyini düşünmək ağıldan, məntiqdən və sağlam fikirdən üz döndərməkdir. Darvinistlər bütün bu sistemlərin və orqanların təsadüfən meydana gəldiyini iddia edərək, uşaqların da güləcəkləri vəziyyətə düşürlər.

Təxminən 60 yaşına qədər təkamülü müdafiə edən və ateist fəlsəfəçi olan, lakin daha sonra həqiqətləri görən Malcolm Muggeridge darvinizmin içində olduğu bu vəziyyəti belə etiraf edir:
Mən özüm, təkamül nəzəriyyəsinin, xüsusilə tətbiq olunduğu sahələrdə, gələcəyin tarix kitablarında yer alacaq ən böyük zarafatlardan biri olacağı ilə razılaşdım. Gələcək nəsil, bu qədər çürük və naməlum bir fərziyyənin qəbul edilməsini heyrətlə qarşılayacaq. (Malcolm Muggeridge, The End of Christendom, Grand Rapids: Eerdmans, 1980, səh. 43)

Bu mükəmməl sistemləri üstün bir Yaradıcı olan Allahın yaratdığı açıq və qəti bir həqiqətdir.

Ağciyər, özünəməxsus təcili müdafiə sisteminə sahibdir. Bəzi ağciyər hüceyrələri bakteriya və mikrobların üzərinə təbii bir mikrob öldürücü maddə püskürərək bunları təsirsiz hala gətirərlər. Beləliklə də, tənəffüs yoluyla orqanizmə daxil olan və ağciyərə gələnə qədər canlı qalmağı bacara bilən mikrob və bakteriyalar, burada məhv edilərlər.

Ağciyər hüceyrələrinin özlərinə zərər verəcək maddələri tanımaları, onları təsirsiz hala gətirəcək maddəni bilmələri və həmçinin bunları hazırlaya bilmələri, əlbəttə ki, qeyri-mümkündür. Hüceyrələr düşünmək, bilmək, qərar vermək, plan qurmaq kimi şüur tələb edən xüsusiyyətlərdən məhrumdurlar. Bütün bunlar, göyləri və yeri nizam içində yaradan, müəyyən uyğunluq və ölçü müəyyənləşdirən Allahın əsəridir. Allah, tək bir hüceyrəyə də insana heyrətləndirəcək dərəcədə şüurlu işlər etdirərək, sonsuz elminin və ağlının dəlillərini göstərir.

Fermentlər həyatı yaşanacaq hala gətirən və həyatla əlaqədar kimyəvi dəyişikliklərin "lazım gəldikdə" sürətlənməsini təmin edən zülal molekullarıdır.
Bir ferment bir reaksiyanı 1010, yəni 10 milyard dəfə sürətləndirə bilər. Belə sürətləndirmə olmasaydı, 5 saniyəlik müddət, məsələn, bir cümlənin oxunması, 1500 il davam edərdi. Bu müddət ərzində digər bir çox arzuolunmaz kimyəvi reaksiya da baş verəcəyindən həyat yalnız tormozlanmaqla kifayətlənməyəcək, qeyri-mümkün hala gələcəkdi.

Fermentlərin digər bir əhəmiyyətli xüsusiyyəti də seçici olmalarıdır. Fermentlər orqanizmin istədiyi reaksiyanı sürətləndirərkən, istəmədiyi reaksiyaları sürətləndirməzlər. Bəs orqanizmin nəyi istəyib, nəyi istənmədiyini necə anlayırlar? Bunun üçün orqanizmdə baş verən bütün reaksiyaları və funksiyaları bilməli, nəyin nə vaxt və nə qədər lazım olduğundan xəbərdar olmalıdırlar.

Həmçinin hər ferment yalnız müəyyən molekulların daxil olduğu kimyəvi reaksiyaları sürətləndirə bilər. Ferment özü üçün xüsusi ayrılmış molekulun ancaq müəyyən hissəsinə bağlana bilər. Bunun üçün fermentin müəyyən formaya düşərək, molekulun bu hissəsinə bir açarın qıfıla uyğun olması kimi uyğun olması vacibdir. Yəni ferment həm doğru molekulu tanımalı, həm də molekulun doğru hissəsini bilib oraya bağlanmalıdır.

Karbon, hidrogen, oksigen kimi şüursuz, cansız atomlardan ibarət olan, beynə, gözə, ağla və şüura sahib olmayan fermentlər, reaksiya sürətləndirmə məsuliyyətini niyə üzərlərinə götürüblər, doğru molekulları və molekulların doğru yerlərini necə müəyyənləşdirə bilirlər? Təsadüflər və şüursuz atomlar, fermentlərin həyat üçün lazım olduğuna necə qərar verə biliblər?

Təsadüfləri və şüursuz atomları ilah qəbul edən təkamül nəzəriyyəsi bu sualları cavablandıra bilməz. Bu sualların cavabı, fermentləri həyat üçün üstün bir güc və Yaradıcı olan Allahın yaratdığı həqiqətidir.

İnsan orqanizminə hər gün çox sayda mikrob daxil olar. Müdafiə sistemi bunları dərhal təsirsiz hala gətirməyə çalışar. Lakin yox edilə bilməyən bəzi mikroblar və yad cisimlər qan dövranı sisteminə daxil olaraq, təhlükə meydana gətirə bilərlər. Bu cür mikroblara "antigen" deyilər. Müdafiə sistemi hüceyrələri antigenlərə qarşı "anticisim" adlandırılan maddələr ifraz edərək onları yox etməyə və ya çoxalmalarının qarşısını almağa çalışarlar.

Anticisimlərin sahib olduqları ən əhəmiyyətli xüsusiyyət, təbiətdəki yüz minlərlə bir-birindən fərqli mikrobu tanıyıb, özlərini onları yox etməyə hazırlaya bilmələridir. Lakin əsl maraqlı şey, laboratoriyada yaradılaraq insan orqanizminə yerləşdirilən süni antigenləri belə tanıyan anticisimlərin olmasıdır.

Bir hüceyrə yüz minlərlə fərqli yad hüceyrəni necə tanıya bilər? Üstəlik, süni şəkildə ifraz olunan bir maddə barəsində də, necə məlumat sahibi ola bilər? Anticismin orqanizmdəki antigenləri müəyyən yolla tanıdığını qəbul etsək də, daha əvvəl qətiyyən qarşılaşmadığı bir antigeni tanıya bilməsi çox təəccüblüdür. Üstəlik, anticisimlər orqanizmə yeni daxil olan bu yad maddəni dərhal tapdıqları kimi, yad maddəyə qarşı istifadə ediləcək təsirli silahları da dərhal müəyyənləşdirib hazırlaya bilərlər. Orqanizm daxilindəki bir mexanizmin xarici dünya barəsində bu cür heyrətamiz məlumata sahib olması, əlbəttə ki, təsadüflərlə açıqlana bilməz. Bu vəziyyət, təkamülçüləri böyük çıxılmaz vəziyyətə salır. Antcisimlərin orqanizmdəki istənilən yad cismi müəyyənləşdirib tapma xüsusiyyətinə öz nəzəriyyələrinə uyğun açıqlama gətirə bilməyən təkamülçülər olduqca məntiqsiz və elmdən kənar açıqlamalarla məsələni ötüşdürməyə çalışarlar. Bir anticismin süni bir antigeni tanıması məsələsiylə əlaqədar təkamülçü elm adamlarından Əli Dəmirsoyun sözləri bu mövzuya aid bir nümunədir:
Lakin iyirminci əsrdə süni şəkildə sintez edilən kimyəvi bir maddəyə qarşı anticisim yaratma mexanizmini xeyli əvvəldən meydana gətirmiş bir hüceyrə kahindir. (Prof. Dr. Ali Demirsoy, Kalıtım ve Evrim, Meteksan Yayınları, Ankara, 1995, s. 420)

Prof. Dəmirsoyun ifadəsində də görüldüyü kimi, təkamülçülər canlılardakı mükəmməlliyi qəbul edir, lakin səbəbini qəribə yollarla açıqlamağa çalışırlar. "Bu bir təkamül möcüzəsidir" və ya "bu hüceyrə sanki bir kahin kimidir" kimi təkamülün tilsimli sözləriylə xalqı "hipnoz" etməyə çalışırlar. Halbuki, burada fövqəladə vəziyyət var. "Kahin" sözü bəzi məlumatlara əvvəlcədən sahib olduğu düşünülən insan üçün işlədilər. Bir hüceyrənin bilik sahibi olması, eləcə də, olduğu mühitdən tamamilə uzaqdakı varlıqlar haqqında məlumat sahibi olması fövqəladə xüsusiyyətdir. Cansız atomların birləşməsindən meydana gəlmiş bir hüceyrənin təsadüfən güclü hissiyyatlara və ya üstün bilik və məlumata öz-özünə sahib olması, əlbəttə ki, gözlənilməzdir. Bunu iddia etmək, ağılsızlıq və məntiqsizlikdir. Bu açıq bir həqiqətdir ki, ən incə nöqtəsinə qədər anticisimlərin bu qabiliyyətləri onlara, üstün bir elm sahibi olan Allah tərəfindən verilmişdir.

Orqanizminizdə mikrob törədən hücum siqnallarından ani xəbərdarlıq alıb, müdafiə vəziyyətinə keçmə xəbərdarlığı verən hüceyrələrinizin varlığından nə qədər xəbərdarsınız? Orqanizmdə hər hansı infeksiya yarandıqda, məsələn, açıq bir yaranıza infeksiya düşdükdə müdafiə hüceyrələri dərhal həyəcan vəziyyətinə keçərlər. Makrofaq adlı bu müdafiə hüceyrələri, mikrobların hücumuna cavab vermək üçün, mümkün olan ən qısa vaxtda infeksiya düşən hissənin yerini müəyyənləşdirməli və oraya getməlidirlər. Bu yer müəyyənləşdirmə əməliyyatında makrofaqlar, bəzi dəyişiklikləri başa düşərlər. Məsələn, o yerdə bakteriya tullantıların meydana gəldiyini, infeksiyalı toxumanın meydana gətirdiyi korlayıcı maddələrin ortaya çıxdığını və yenə bu hissədə qanın laxtalanmasıyla birlikdə yaranan maddələri müəyyənləşdirərlər. Əgər makrofaqlar infeksiyalı toxumanın səbəb olduğu dəyişiklikləri bilməsəydilər, orqanizmin hər gün üzləşdiyi saysız təhlükəyə müqavimət göstərməyimiz qeyri-mümkün olardı.

Ancaq burada maraqlı bir vəziyyət var. Makrofaqların əksəriyyəti belə bir hücumla ilk dəfə qarşılaşırlar. O zaman bu mikroskopik canlılar müəyyənləşdirdikləri şeylərin təhlükə siqnalı olduğunu necə öyrəniblər? Yoxsa bu mövzuda təhsil alıblar?

Əlbəttə ki, makrofaq dediyimiz mikroskopik hüceyrələrin "təhsil" aldıqlarını iddia etmək qeyri-mümkündür. Amma bütün bu məlumatlar ilk yarandıqları andan etibarən makrofaqların yaddaşındadır və onlara bu yaddaşı verən, düşmən qarşısında içində olduqları orqanizmi necə qoruyacaqlarını ilham edən üstün bir güc var. Müdafiə hüceyrələrinə kənardan gələn bir hücumun təsirlərini öyrədib, onları bu məlumatla yaradan aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.

Hər kəs, barmağını bıçaq kəsdikdə qanının qısa müddətdə laxtalanaraq, qanaxmanın dayanacağını bilir. Bəs bu qədər qısa müddətdə laxtalanma prosesi necə gedir, orqanizmimizdə nələr baş verir?

Laxtalanma hadisəsi, eynilə, avtomagistral yolda baş verən bir qəzaya təcili çağırış nəticəsində yetişən patrul əməkdaşları və təcili yardım maşınlarının, etdikləri ilk yardımlarını xatırladan bir hadisədir.

Orqanizmin hər hansı hissəsində qanaxma baş verdikdə ilk kömək trombosit adlandırılan qan lövhəciklərindən gələr. Trombositlər qanda dağınıq halda hərəkət edərlər, bunfdan ötrü də, qanaxma orqanizmin hansı hissəsində yaransa, mütləq o hissəyə yaxın, patrul çəkən bir trombosit olar.

"Von Villebrand" adlı bir zülal isə, qəza yerini işarələyərək kömək istəyən bir yol polisi kimi, trombositləri gördükdə qarşılarını kəsər və hadisə yerində qalmalarını təmin edər.
Hadisə yerinə gələn ilk trombosit, eynilə bir radioqəbuledici vasitəsilə kömək istəyirmiş kimi, bir maddə ifraz edərək, digərlərini də hadisə yerinə çağırar.
Bu vaxt, orqanizmdə mövcud olan 20 ferment bir yerə toplanaraq yaranın üzərində trombin adlı bir zülal ifraz etməyə başlayarlar. Trombin yalnız açıq yaranın olduğu yerdə ifraz olunar. Bu, hadisə yerində olan ilk kömək dəstəsinin, xəstə üçün lazım olan dərmanı hadisə yerində hazırlaması kimi bir hadisədir. Üstəlik, bu maddədən tam ehtiyac duyulan qədər ifraz olunmalıdır. Həmçinin bu zülal tam vaxtında ifraz olunmağa başlamalı və ifrazı tam vaxtında dayandırılmalıdır. Başlama və dayandırma əmrini bu zülalı ifraz edən fermentlər öz aralarında verərlər.

Kifayət miqdarda trombin zülalı ifraz olunduqdan sonra fibrin lifləri adlı saplar əmələ gətirilər. Bu sapların çox mühüm bir vəzifəsi var: qanın üzərində bir tor meydana gətirərlər və gələn trombositlər bu tora ilişərək toplanarlar. Bu kütlə artdıqda isə, qanın çölə axını dayanar. Yara tamamilə yaxşılaşdıqda qan laxtası yenə bənzər əməliyyatlarla yox edilər.
Burada bəhs edilən fermentlər, zülallar, cansız, şüursuz, kor atomların müxtəlif formalarda düzülmələrindən meydana gəlmiş strukturlardır. Bunların hər biri, yaralanma hadisəsinin ən başından etibarən bir vəzifə boynuna götürərək, ən təcili şəkildə axan qanı dayandırmaq üçün "təşkilatlanarlar". Ortaq fəaliyyətlə dərman hazırlayırmış kimi lazımi zülalları "ifraz edərlər", kömək üçün digərlərinə "xəbər göndərərlər". Digərləri isə xəbərin mahiyyətini "anlayıb" dərhal hadisə yerinə "gələr" və hər biri vəzifələrini tam şəkildə yerinə yetirər.
Unudulmamalıdır ki, burada haqqlarında "təşkilatlanarlar", "ifraz edərlər", "xəbər göndərərlər", "anlayarlar" və s. kimi sözlər işlətdiyimiz varlıqlar yalnız şüursuz atomların birləşməsiylə meydana gələn fermentlərdir. Bu atom yığınlarının belə şüur göstərməsi isə, şübhəsiz ki, çox böyük möcüzədir.

Belə bir sistemin, canlı varlıqların orqanizmində təsadüfən meydana gəlməsi qətiyyən mümkün deyyil. Hər incəliyi ayrı bir plan və hesablama məhsulu olan bu sistem, Allahın sonsuz elminin, ağlının və gücünün bir göstəricisidir. Bu sistemin təsadüfən meydana gəldiyini iddia etməksə, darvinistlərin məntiqsizliyini göstərmək baxımından olduqca ibrətamiz bir hadisədir.

Trombin, fibrinogeni fibrin liflərinə çevirərək qanı laxtalandıran bir zülaldır. Ancaq, bu zülal daim qanda hərəkət etməsinə baxmayaraq, həmişə qanı laxtalandıraraq axımını dayandırmaz. Yalnız damarlardan birində qanaxma baş verdikdə laxtalanma prosesinin getməli olduğunu anlayar və qanı laxtalandırar. Əgər trombin hər vaxt qanı laxtalandırsaydı, qandakı trombin zülallarından ötrü damarlardakı bütün qan laxtalanar və canlı yaşaya bilməzdi. Bəs trombin laxtalandırma xüsusiyyətini yalnız lazım olduğu vəziyyətlərdə necə bir anda qazana bilir?

Trombin əsasən, qanda qeyri-aktiv vəziyyətdə olan protrombin halında mövcuddur. Qeyri-aktiv olduğu üçün laxtalanma vəzifəsini yerinə yetirə bilməz, beləliklə də, canlı, nəzarətsiz laxtalanmanın ölümcül təsirlərindən qorunmuş olar.

Bir yaralanma hadisəsi, yəni qanaxma baş verdikdə protrombini aktivləşdirib gətirərək, trombinə çevirən nədir?
Stüart Prauer faktoru adlandırılan bir zülal protrombinə təsir göstərər və onu laxtalandırmağı həyata keçirən trombinə çevirər. Lakin Stüart Prauer faktoru da qanda qeyri-aktiv vəziyyətdə olar və fəaliyyətə keçməsi üçün aktivləşdirilməlidir.

Bu məqamda sanki bir yumurta-toyuq ssenarisiylə qarşılaşarıq. Stüart Prauer faktorunun hərəkətə keçməsi üçün akselerin adlı başqa bir zülal lazımdır. Akselerin vasitəsilə Stüart Prauer faktoru aktivləşər və aktiv Stüart Prauer faktoru, protrombini trombinə çevirər və beləliklə də, canlının qanaxması dayandırılar. Lakin buna diqqət yetirin: əslində akselerin də əvvəlcə qeyri-aktiv vəziyyətdə olan proakselerin halındadır. Bəs onu nə aktivləşdirər? Trombin!

Lakin xatırladığınız kimi, trombin bu zəncirvari prosesdə, proakselerinin dayandığı yerdən daha aşağıdadır. Belə olan halda, akselerin ifrazında rol oynayan trombin, nəvənin nənədən əvvəl dünyaya gəlməsinə bənzəyər. Necə ki, Stüart Prauer faktorunun protrombinə çox yavaş sürətdə təsir göstərməsindən ötrü, qanda həmişə müəyyən miqdarda trombin olar. Dolayısilə, bu az miqdardakı trombin əvvəlcə akselerini aktivləşdirər və daha sonra laxtalanma üçün lazım olan zülalların hər biri domino daşları kimi adi hərəkətə keçər və qan laxtalanar.

Bura qədər deyilənlər laxtalanmayla əlaqədar olduqca səthi məlumatlardır. Onlarla hissənin bir-birindən asılı şəkildə funksiya yerinə yetirdiyi və birinin belə bir dəfə belə vəzifəsini ləngitmədiyi belə bir sistemin təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini iddia etmək, şübhəsiz ki, bir insanın həyatı boyunca qarşılaşa biləcəyi ən məntiqsiz, ən ağılsız iddiadır.
Lakin təkamülçülər canlıların, laxtalanma da daxil olmaqla, bütün sistemləriylə birlikdə təkamül yoluyla mərhələli şəkildə yarandıqlarını iddia edərlər. Halbuki, laxtalanma hadisəsində də görüldüyü kimi, bütün zülallar və fermentlər, laxtalanmanın baş verə bilməsi üçün bir-birindən asılıdır və biri olmadan digərləri heç bir işə yaramaz, hətta canlının ölümünə səbəb olar. Dolayısilə, canlının yarımçıq işləməyən laxtalanma sistemiylə, digər hissələrin tamamlanmasını gözləmək şansı və vaxtı olmayacaq və dərhal yox olacaq. Nəticə etibarilə də, bu tək nümunədən də, canlıların təkamül yolu bir-birlərindən törədiklərini iddia etməyin ağılsız, qeyri-elmi və məntiqsiz olduğu açıq şəkildə görülür. Üstəlik, canlların orqanizmləri bunun kimi yüzlərlə bir-birinə bağlı sistem vasitəsilə varlığını davam etdirər.

Bütün bu sistemlərin Yaradıcısı, Allahdır.

Tək bir fermentin çatışmazlığı nəticəsində insan nəsli yox ola bilər. Bunu görmək üçün yalnız bir nümunə kifayətdir…
Sinir hüceyrələri orqanizmimizi bir tor kimi əhatə edər. Bu sinir şəbəkəsi üzərində daimi məlumat axımı baş verir. Sinir hüceyrələri boyunca hərəkət edən elektrik siqnalları, beyin və orqanlar arasında hər an saysız əmr və xəbərdarlıq daşıyırlar.

Lakin sinir hüceyrələri orqanizmin bir ucundan digər ucuna uzanan bütöv kabel şəklində deyillər. Uc-uca bağlanıblar, lakin aralarında boşluqlar var. Bir-birlərinə belə dəyməzlər.
Bəs elektrik cərəyanı bir sinir hüceyrəsindən digərinə necə keçir?

Məhz bu məqamda çox mürəkkəb bir kimyəvi sistem fəaliyyətə keçər. Sinir hüceyrələri arasında xüsusi bir maye var və bu mayedə çox xüsusiləşmiş bəzi kimyəvi fermentlər var. Bu fermentlərin "elektron daşımaq" kimi fövqəladə xüsusiyyətləri var. Elektrik siqnalı bir sinir hüceyrəsinin ucuna çatdıqda, elektronlar bu fermentlərə yüklənər. Fermentlər də neyronlararası (sinir hüceyrələri) mayedə üzərək daşıdıqları elektronları digər neyrona ötürərlər. Elektrik siqnalı da, bu yolla növbəti neyrona keçərək hərəkət etməyə davam edər. Bu əməliyyat saniyənin çox kiçik hissəsində baş verər və elektrik siqnalının hərəkəti qətiyyən kəsilməz. Görüldüyü kimi, insan orqanizmi bütün hissələriylə birlikdə mövcud olsa da, tək bir ferment çatışmadıqda belə insan adlı bir canlının mövcud olmaması və ya o canlının funksiyalarını yerinə yetirə bilməməsi üçün kifayətdir. Eyni vəziyyət digər minlərlə fermentdən hər hansı birinin çatışmadıqda da yaranar. Nəticədə bir canlının, təkamülün iddia etdiyi kimi milyonlarla il ərzində kortəbii təsadüflər nəticəsində tamamlanmağı gözləyə biləcək imkanı yoxdur.
Ortada tək bir həqiqət var, insan da daxil olmala, bütün canlılar, hazırkı mükəmməl və bütöv strukturlarıyla birlikdə bir anda meydana gəliblər, yəni Allah tərəfindən mükəmməl şəkildə yaradılıblar.

İnsan beyni bir çox işi eyni anda yerinə yetirə biləcək sistemə malikdir. Məsələn, bir insan, beynindəki mükəmməl struktur vasitəsilə bir tərəfdən avtomobilini idarə edərkən, digər tərəfdən avtomobil maqnitofonunu nizamlaya bilər, eləcə də, həmin vaxtı sükanı da rahatlıqla idarə edə bilər. Bir çox işi eyni anda görməsinə baxmayaraq, önündəki avtomobillərlə toqquşmaz və ya piyadalara dəyməz. Eyni anda, ayaqlarıyla qaz pedalını basa bilər. Radio dinləyərkən deyilənləri də tam şəkildə anlaya bilər. Sözünə qaldığı yerdən davam edə bilər. Bir sözlə, bir insan, beyninin görünməmiş potensialı sayəsində eyni anda bir çox işi görə bilər. Bu uyğunluğu təmin edən isə beyindəki sinir hüceyrələrinin bir-birləri ilə olan əlaqələridir.
Beyindəki mükəmməl sistemi meydana gətirən ən əhəmiyyətli faktorlardan biri, sayları 10 milyarda yaxın olan sinir hüceyrələridir və bu hüceyrələr arasındakı məlumat axımını təmin edən 100 trilyon əlaqədir. 100 trilyon çox böyük saydır. Bu sayın böyüklüyünü biokimya professoru Mişel Denton (Michael Denton) belə ifadə edir:

"Əlbəttə ki, 100 trilyon qavraya bilməyəcəyimiz bir ədəddir. ABŞ ərazisinin yarısı böyüklüyündə bir ərazi təsəvvür edin. Əgər bütün bu ərazinin ağaclarla əhatələndiyini və hər ağacın 10 min yarpağı olduğunu qəbul etsək, məhz bütün bu sahədəki yarpaq sayı, beynimizdəki əlaqələrin sayına yaxın olacaq".

Beynimizdəki fövqəladə vəziyyət əlaqələrin sayıyla da bitməz. Çünki bu 100 trilyon əlaqənin hamısı olması lazım olan yerdədir. Əgər bu əlaqələrdən hər hansı biri səhv bir yerdə olsaydı və ya bu torda bir çatışmazlıq olsaydı, bunun nəticələri çox ağır olardı. Lakin belə bir şey olmaz və müstəsna xəstəliklər istisna olmaqla bütün insanlar, özlərinə normal gələn, lakin əslində ardında trilyonlarla möcüzəvi əməliyyatın heç dayanmadan baş verdiyi bir həyatı davam etdirərlər.

Darvinistlər isə, bu 100 trilyon əlaqənin təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini iddia edərlər. Yəni onların bu iddialarına görə, insan orqanizmini meydana gətirən 100 trilyon hüceyrədən 10 milyardı necə olubsa, sinir hüceyrələri olmağa qərar verərək öz forma və xüsusiyyətlərini dəyişdiriblər. Göstərdikləri möcüzələr bununla da kifayətlənməmiş, aralarında 100 trilyon əlaqədən istifadə edərək bir-birlərinə mükəmməl şəkildə bağlanmışlar. Eləcə də, bu 100 trilyon əlaqədən birinin belə çəkildiyi xətt səhv olmamışdır. Darvinistlərin bu iddiaları, İstanbul kimi bir şəhərin bütün elektrik şəbəkəsinin, bir gecə qopan fırtına vaxtı təsadüfən meydana gəldiyini və elktrikin, tək bir ev belə kənarda qalmamaqla, bütün evlərə çatdığını iddia etməkdən daha məntiqsizdir. Bütün bu mükəmməl sistemi yaradan və ona nəzarət edən üstün bir güc sahibinin varlığı açıq-aydın bir həqiqətdir. Bu güc sahibi hamımızın Yaradıcısı olan Allahdır.

Orqanizmimizdəki sinir hüceyrələri bir tor kimidir. Bu tor üzərində beyin və orqanlar arasında saysız əmr və xəbərdarlıq gedib-gələr. Lakin bütöv bir bir tor deyil, əvvəlki səhifələrdə bildirdiyimiz kimi sinir hüceyrələri arasında boşluqlar var. Bir mesaj bu boşluqlara çatdıqda elektron daşıyan fermentlər mesajı digər sinir hüceyrəsinə ötürərlər.

Elektronları daşıyan fermentlər yüklərini buraxdıqdan sonra digər sinir hüceyrəsi ucunun önündə sərbəst qalarlar. Lakin orada yığıldıqları vaxt, arxadan gələn digər elektron yüklü fermentlərin yolunu kəsəcəklər. Belə olduqda isə, elektrik siqnalları digər sinir hüceyrəsinə ötürülməyəcək və hərəkət dayanacaq. Lakin belə bir problem yaşanmaz. Çünki "asetilxolinesteraz" adlı xüsusi bir ferment, sinir hüceyrəsinin ucu qarşısında toplanan kimyəvi maddələri parçalayaraq oradan uzaqlaşdırar. Yəni bir mənada "ortalığı süpürər". Bu sayədə, arxadan gələn elektron daşıyıcıların qarşısı daima açılıb təmizlənər. Ən kiçik bir ləngimə, kəsilmə baş verməz.

Məhz orqanizmimizdəki on minlərlə fərqli fermentdən təkcə "asetilxolinesteraz" çatışmasa yaşamağımız qeyri-mümkün olar. Çünki bu müəyyən mənada bütün orqanizmin elektrikinin kəsilməsi deməkdir.

Hər bir insan burada dayanıb özünə bu sualı verməlidir: canlı orqanizmində ən kiçik bir incəliyin belə unudulmaması üçün mükəmməl sistemlər yaradan, heç bir şüuru, məlumatı və iradəsi olmayan molekulları ən uyğun və ən ağıllı reaksiyanı verəcək şəkildə proqramlaşdıran kimdir?

Bütün bu ağıl, məlumat və mükəmməl əsərin sahibi qətiyyən təsadüflər deyil. Təkamülçülər bu suallar qarşısında məcburiyyət qarşısında, səssiz və cavabsız qalırlar. Çünki hər fermenti yaradan, hər birinə vəzifəsini bildirən, həyatı mükəmməl formasıyla yoxdan yaradan Uca Allahdır.

Budur sizin Rəbbiniz olan Allah. Ondan başqa məbud yoxdur. Hər şeyin Yaradıcısı Allahdır! Elə isə Ona ibadət edin! O, hər şeyi Qoruyandır. (Ənam surəsi, 102)